Wysłane przez kg_sekretarz w
Nie tylko Ballady i romanse. Inne ballady Mickiewicza. Młodzieniec…, Ucieczka, Czaty
Uwaga wstępna:
Olimpijczyk, który zdecyduje się na wybór tego zagadnienia, powinien zapoznać się także z opracowaniami dotyczącymi Ballad i romansów, zamieszczonymi w Przewodniku po tematach OLiJP. Znajomość problematyki cyklu Mickiewicza z 1822 r. umożliwi lepsze rozpoznanie kluczowych zagadnień, pojawiających się w późniejszych balladach.
Dyspozycje ogólne:
Wymienione w temacie ballady Mickiewicza zdecydowanie wyróżniają się na tle cyklu balladowego z I tomu Poezji. Na czym polega specyfika każdej z nich? Czy kategorie podstawowe dla rozumienia Ballad i romansów są przydatne również do interpretacji proponowanych ballad? Jak przejawia się w każdej z nich pierwiastek liryczny? (Liryczność należy tu rozumieć w sposób zdefiniowany przez Czesława Zgorzelskiego, zob. Bibliografię). W jaki sposób połączyć obecną tu liryczność z wyrazem uczuć autorskich? Czy można bronić hipotezy, że zaangażowanie autora/narratora ballad przejawia się w dynamice fabuły? W jaki sposób uwidacznia się w tych utworach ostateczne, nieuwzględniające żadnych okoliczności (moralnych, etycznych, religijnych, egzystencjalnych) opowiedzenie się podmiotu autorskiego po stronie miłości?
Młodzieniec zaklęty
– Poezje Mickiewicza z roku 1822 zawierały m.in. balladę Romantyczność. Jej wersja pierwotna (przesłana przez poetę listem do wileńskich przyjaciół) została podpisana „Poraj”. W jaki sposób można połączyć ten pseudonim literacki poety z tytułową postacią ballady Młodzieniec zaklęty?
– Młodzieniec zaklęty stanowi integralną część Dziadów. Widowiska. Na czym polega specyfika tej nieopublikowanej za życia poety części Dziadów? Jak wyglądały losy wydawnicze tego tekstu?
– Jaką rolę pełni w dramacie ballada o młodzieńcu zaklętym w kamień? Jakie treści wnosi do pierwotnej koncepcji obrzędu dziadów?
– Czy (a jeśli tak, to w jaki sposób) można łączyć podmiot ballady z samym poetą?
– Kiedy i w jakich okolicznościach (poza wymienionymi w pierwszym punkcie) posługiwał się Mickiewicz herbem Poraj?
– Jak można interpretować symbolikę tej ballady?
– W jaki sposób element fantastyczny staje się tutaj przekaźnikiem treści egzystencjalnych?
Ucieczka. Ballada
– Czy wiemy, kiedy i w jakich okolicznościach powstała ballada Ucieczka?
– Do jakiego utworu nawiązuje?
– Czym różni się główna bohaterka ballady od postaci kobiecych, obecnych we wcześniejszych realizacjach tego gatunku u Mickiewicza (np. w Świtezi, Świteziance, Rybce czy Lilijach)?
– Jak można interpretować decyzję Panny o ucieczce z ukochanym? Czy i w jakim stopniu Panna mogła być świadoma ostatecznych konsekwencji swojej decyzji?
– Jak w tej balladzie elementy nadprzyrodzone łączą się z doświadczeniem życia i miłości bohaterki?
Czaty (ballada ukraińska)
– Okoliczności powstania ballady.
– Czym ta ballada różni się od wcześniejszych realizacji tego gatunku, a co ją z nimi łączy? (Np. kontekst Powrotu taty i Świtezianki).
– Kim są bohaterowie Czatów? Jak można określić ich wzajemne relacje?
– Jak można interpretować zakończenie ballady? Czy nasuwa ona jakiś rodzaj wniosku moralnego?
– W czym przejawia się liryczny wymiar Czatów?
Bibliografia
Zaleca się korzystanie z następujących wydań ballad:
-
Mickiewicz, Wybór poezyj, t. I–II, oprac. Cz. Zgorzelski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981, BN I 66 (lub wydanie następne).
-
Mickiewicz, Wiersze, oprac. Cz. Zgorzelski, w: tenże, Dzieła, Wydanie Rocznicowe, Warszawa 1998.
W. Borowy, O poezji Mickiewicza, t. 1, Lublin 1958 (lub wydanie następne).
M. Janion, Panna i miłość szalona, w: taż, Kobiety i duch inności, Warszawa 1996 (lub wydanie następne).
M. Janion, Romantyzm polski wśród romantyzmów europejskich oraz Kuźnia natury, w: taż, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975 (lub wydanie następne).
J. Kleiner, Mickiewicz, t. 1, Lublin 1948 (lub późniejsze wydanie: Lublin 1995).
A. Kowalczykowa, Widzenie w biały dzień. O „Romantyczności” Mickiewicza, „Pamiętnik Literacki” 1975, z. 3.
B. Kuczera-Chachulska, O lirycznym wymiarze „Ucieczki”, w: taż, Przemiany form i postaw elegijnych w liryce polskiej XIX wieku. Mickiewicz, Słowacki, Norwid, Faleński, Asnyk, Konopnicka, Warszawa 2002.
B. Kuczera-Chachulska, Debiut Mickiewicza w kontekście późnej i ostatniej twórczości poety, w: Debiuty Mickiewicza, debiuty romantyków, red. J. Ławski, Ł. Zabielski, Kraków 2021.
I. Opacki, Ewolucje balladowej opowieści. Zagadnienie narratora i narracji w balladzie lat 1822–1920, Lublin 1961.
I. Opacki, „W środku niebokręga”. O „Balladach i romansach” Mickiewicza, w: tenże, „W środku niebokręga”. Poezja romantycznych przełomów, Katowice 1995 (lub „Pamiętnik Literacki” 1980, z. 3).
S. Pigoń, Do źródeł „Dziadów” kowieńsko-wileńskich, w: tenże, Studia literackie, Kraków 1951.
M. Piwińska, Prowincja, w: taż, Złe wychowanie, Warszawa 1981 (lub późniejsze wydanie: Gdańsk 2005).
M. Piwińska, Tajemnica pierwszej części „Dziadów”, w: taż, Wolny myśliwy. Osiem prób czytania Mickiewicza, Gdańsk 2003.
M. Piwińska, Koloryt uczuć, klimat wewnętrzny, topografia wyobraźni w cyklu „Ballad i romansów” Mickiewicza, w: Trzynaście arcydzieł romantycznych, red. E. Kiślak, M. Gumkowski, Warszawa 1996.
M. Piwińska, Miłość romantyczna, Kraków-Wrocław 1984.
Z. Stefanowska, O „Romantyczności”, w: taż, Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, Warszawa 1976 (lub wydanie późniejsze).
Cz. Zgorzelski, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Warszawa 1976 (lub wydanie następne).
Cz. Zgorzelski, Liryka romantyczna, hasło w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 2009.
M. Zielińska, „Dziady” część I, hasło w: Mickiewicz. Encyklopedia, Warszawa 2001 (lub wydanie późniejsze).
M. Zielińska, Opowieść o Gustawie i Maryli, czyli teatr, życie i literatura, Warszawa 1989 (lub wydanie późniejsze).