Wysłane przez operator w
„Poezja jest sztuką poprzez język” (Wilhelm Humboldt)
Wykorzystanie środków językowych w tekście poetyckim
jako sposób kształtowania stylu autora, grupy artystycznej lub epoki literackiej
I. Zakres wiedzy potrzebny do opracowania tematu
- koncepcje języka poetyckiego;
- poetycka funkcja języka;
- stylistyka utworów artystycznych;
- sposoby użycia środków językowych w utworach realizujących założenia różnych poetyk;
- składowe systemu językowego:
a) gramatyka, czyli reguły dotyczące budowy tekstu na poziomie fonologicznym, morfologicznym (słowotwórczym i fleksyjnym) oraz składniowym;
b) słownictwo, zwłaszcza opis znaczeń i zmian znaczeniowych jednostek leksykalnych oraz typów relacji semantycznych między nimi.
II. Sposób opracowania tematu – zadania
1.Wybierz po trzy utwory poetyckie pochodzące z dwóch różnych epok historycznoliterackich bądź po trzy utwory poetyckie dwóch autorów reprezentujących różne kierunki artystyczne rozwijane w jednej epoce (w każdym wypadku – w sumie sześć utworów).
Staraj się dobierać takie utwory, w których w sposób szczególnie wyrazisty wykorzystano środki językowe należące do jednego z następujących działów języka: fonetyki, fleksji, słowotwórstwa (innowacje), składni, leksyki (ze szczególnym uwzględnieniem frazeologii lub zmian znaczeniowych i relacji semantycznych).
2. Przedstaw własną analizę sposobu użycia tych środków w utworach – ukierunkowaną na ewentualne odkrycie związku omawianego zjawiska stylowego z (otwarcie wyrażanym lub zrekonstruowanym) programem poetyckim autorów wybranych tekstów lub kierunków artystycznych, z którymi się ci autorzy identyfikowali.
3. Na kilku przykładach ukaż, czy i jak analizowane praktyki stylistyczne współdziałają z innymi sposobami kształtowania struktury i treści utworów.
4. Porównaj opisane zabiegi stylistyczne. Uwydatnij podobieństwa i różnice w zakresie artystycznego wykorzystania analizowanych zjawisk przez wybranych przez ciebie autorów z różnych epok lub w obrębie różnych kierunków artystycznych.
Literatura przedmiotu*
* Zestaw zawiera opracowania ogólne oraz analizy niektórych zjawisk językowych cechujących teksty artystyczne. Z wymienionych niżej pozycji należy dokonać wyboru ściśle ukierunkowanego na tematykę pracy ucznia. Do wykazu lektur dołączono też osobno kompendia językoznawcze, służące ugruntowaniu wiedzy na temat różnych zjawisk językowych, które będą przedmiotem analizy w tekstach poetyckich.
J. Brzeziński, K. Maćkowiak, C. Piątkowski, Historyczna stylistyka polszczyzny artystycznej. Teoria, praktyka, konteksty, Wrocław 2003.
E. Dąbrowska, Styl artystyczny, w: Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole 1995 (artykuł hasłowy zawiera bardzo bogaty wykaz opracowań, z którego można wybrać studia dotyczące zagadnień językowych omawianych przez ucznia; zob. zwłaszcza wymienione tam prace T. Skubalanki, dotyczące różnych zjawisk językowych charakteryzujących styl poszczególnych autorów).
T. Dobrzyńska, Mówiąc przenośnie… Studia o metaforze, Warszawa 1994.
R. Handke, Styl artystyczny, w: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin 2001, s. 135-145.
R. Jakobson, L. Waugh, Magia dźwięków mowy, w: R. Jakobson, W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, wybór, red. i wstęp M.R. Mayenowa, t. 1, Warszawa 1989, s. 282-340.
R. Jakobson, Poezja gramatyki i gramatyka poezji, w: tegoż, W poszukiwaniu istoty języka, dz. cyt., t. 2, s. 222-250.
H. Kurkowska, S. Skorupka, Stylistyka polska. Zarys, Warszawa 1959.
Język artystyczny, red. A. Wilkoń, t. 1-6 (wybrane studia).
M.R. Mayenowa, O języku poezji Jana Kochanowskiego, Kraków 1983.
M.R. Mayenowa, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, wyd. 3: Wrocław 2000 (rozdz. II: Język poezji, język poetycki; rozdz. IV: Słownik i gramatyka).
A. Okopień-Sławińska, Semantyka wypowiedzi poetyckiej (preliminaria), Wrocław 1985.
A. Pajdzińska, Frazeologizmy jako tworzywo współczesnej poezji, Lublin 1993.
L. Pszczołowska, Instrumentacja dźwiękowa, Wrocław 1977.
J. Puzynina, Językoznawca jako interpretator tekstów poetyckich, w: Język pisarzy jako problem lingwistyki, t. 2, red. T. Korpysz, A. Kozłowska, Warszawa 2009, s. 45-64.
T. Skubalanka, Historyczna stylistyka języka polskiego, Wrocław 1984.
J. Sławiński, Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej, Warszawa 1965.
E. Sławkowa, O różnych sposobach językoznawczej refleksji nad językiem artystycznym, w: Język pisarzy jako problem lingwistyki, t. 2, red. T. Korpysz, A. Kozłowska, Warszawa 2009, s. 25-44.
R. Tokarski, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Lublin 1987.
Kompendia językoznawcze
Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1991.
Słownik gramatyki języka polskiego, red. W. Gruszczyński, wyd. 2., Warszawa 2004 (wybrane artykuły hasłowe).
Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin 2001 (rozdział dotyczący podsystemu języka wybranego przez ucznia).
M. Derwojedowa i in., Relacje w polskim WordNecie, Wrocław 2007 w:
http://plwordnet.pwr.wroc.pl/main/content/files/publications/relacje_v5r...
Ewentualnie inne specjalistyczne opracowania zamieszczone w spisach bibliografii w Przewodniku po tematach.