Tematy na zawody szkolne XLIV OLiJP

Wysłane przez operator w ndz., 07/12/2014 - 23:46

TEMATY NA ZAWODY SZKOLNE XLIV OLiJP

1. Topos miejsca przyjemnego (locus amoenus) w literaturze epok dawnych: postacie i funkcje

Dyspozycje:

Znajdź w piśmiennictwie XVI-XVIII wieku kilka utworów różnego autorstwa, w których pojawia się obraz „miejsca przyjemnego”;
W jakich gatunkach literackich obraz ten występuje najczęściej;
Jakie elementy składają się na obraz „miejsca przyjemnego”;
Przedstawienia „miejsca przyjemnego” a styl: w jaki sposób podjęcie toposu określa sposoby mówienia i charakter języka utworu;
Z jakimi postawami wobec świata i sposobami jego rozumienia wiąże się topos „miejsca przyjemnego”;
Zanalizuj jeden z wybranych utworów, wskazując, jakie funkcje pełni w nim topos „miejsca przyjemnego”;
Zastanów się nad trwałością toposu: czy znasz utwory z innych epok literackich (np. współczesne), które nawiązują do tego toposu? Jakie mogą być motywacje jego podjęcia dzisiaj?

Literatura przedmiotu:

M. Cieński, Rej, Krasicki i ziemiańska utopia. Pytania o ciągłość sarmatyzmu, w: Mikołaj Rej. W pięćsetlecie urodzin. Studia literaturoznawcze, red. J. Sokolski, M. Cieński, A. Kochan, Wrocław 2007;

E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997, rozdział X: Krajobraz idealny;

S. Graciotti, Wstęp (rozdział III: Liryczny świat Krasickiego), w: I Krasicki, Wybór liryków, oprac. S. Graciotti, Wrocław 1985 (BN, S. I, nr 252);

A. Karpiński, Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba przekroju, Warszawa 1983;

S. Kot, Urok wsi i życia ziemiańskiego w poezji staropolskiej, Warszawa 1938;

A. Krzewińska, W stronę Arkadii, w: taż, Początki utopii w literaturze staropolskiej, Toruń 1994;

A. Krzewińska, Miejsca rozkoszne i miejsca straszne w tradycjach mitologiczno-religijnych, filozoficznych i literacko-retorycznych, w: Muzy i Hestia. Studia dedykowane Profesor Ludwice Ślękowej, red. M. Cieński i J. Sokolski, Wrocław 1999;

Staropolska poezja ziemiańska, oprac. J. S. Gruchała i S. Grzeszczuk, Warszawa 1988;

Staropolskie Arkadie, red. J. Dąbkowska-Kujko i J. Krauze-Karpińska, Warszawa 2010.

2. Między indywidualizmem a wspólnotą. Paradoksy ludzkich doświadczeń w dramacie polskiego romantyzmu

„Któż mi dał rękę? – dobrzy ludzie i anioły;

Skądże litość, wam do mnie schodzić do tych dołów?

Ludzie? – Ludźmi gardziłem, nie znałem aniołów.”

(Dziady cz.III, w.178-180)

Uwaga: Na temat proponowany nie powstała jeszcze jednolita, obszerna, systematyzująca praca. Problem wymaga dużej samodzielności twórczej lektury i pisania. Podana literatura przedmiotu ma charakter bardzo wybiórczy, można ją wykorzystać głównie jako inspirację i pomoc pośrednią. Ze względu na obszerny materiał źródłowy Olimpijczyk powinien umiejętnie, w ramach projektu kompozycji rozprawy, przedstawiane propozycje rozwinięcia tematu ograniczyć.

Czytanie romantyzmu w kontekście utrwalonych stereotypów: poznawcza i społeczna „samowystarczalność” jednostki wybitnej, indywidualisty, genialnego poety…
Dziady cz. II i IV: wspólnota czy samotność bohaterów; rozdźwięk czy szukanie porozumienia (poczucia „bycia razem”): autorska modulacja napięcia między tymi wartościami; akceptowana przez Gustawa samotność czy dramatyczne poszukiwanie wspólnoty – z unickim księdzem, Dziećmi, nieobecną wybranką?
Dziady cz. III i Konrad jako najbardziej znamienny przykład bohatera genialnego, indywidualisty, związanego jednak emocjonalnie, duchowo, społecznie z innymi (i różnymi formami życia wspólnotowego);

Konrad wobec przyjaciół z celi więziennej; odmienność, ale też wspólnota; intensyfikacja myśli twórczej pod wpływem obserwacji i uświadomień niedoli najbliższych;
Przyjaciele i bliscy wobec Konrada (np. matka, Marcelina i Ewa, ks. Piotr; ocalająca bohatera siła ich modlitwy i wstawiennictwa);
Bohater Dziadów „wobec” i „z” przyjaciółmi – relacje z innymi w Ustępie do Dziadów cz. III (również na podstawie wiersza Do przyjaciół Moskali);
Konrad wobec wspólnoty narodowej – wartości abstrakcyjnej czy realnej?

Problem indywidualizmu i „wspólnotowości” w wybranych dramatach Juliusza Słowackiego: na ile świat jego bohaterów jest odmienny od prezentacji rzeczywistości interpersonalnej w Dziadach? W jaki sposób postaci dramatów Słowackiego są zakorzenione w społeczności (lub wyizolowane z niej)?
Na ile dramaty Norwida (Aktor, Pierścień wielkiej damy) oddają autorskie pragnienie współbycia z innymi i nieustanne poczucie wyobcowania?
W jaki sposób dramatopisarze polskiego romantyzmu (można uwzględnić jeszcze Zygmunta Krasińskiego) współbrzmią z sobą w rozpoznawaniu złożoności ludzkich relacji, na ile jednak ich rozpoznania pozostają odmienne?

Bibliografia:

Dramaty Adama Mickiewicza:

A. Mickiewicz, Dzieła, Wydanie Rocznicowe 1798-1998, redakcja naczelna: Z. J. Nowak,
Z. Stefanowska, Cz. Zgorzelski, t. I – XVII, Warszawa 1993-1998 (t. III, oprac. Z. Stefanowska);

Dramaty Juliusza Słowackiego:

J. Słowacki, Dzieła wszystkie, red. J. Kleiner, t. I – XVII, Wrocław 1952 – 1975;

Dramaty Słowackiego można czytać również w wyd. Biblioteki Narodowej (Maria Stuart, Mazepa, Kordian, Balladyna, Lilla Weneda, Fantazy, Ksiądz Marek, Sen srebrny Salomei).

Dramaty Zygmunta Krasińskiego:

Z. Krasiński, Irydion, oprac. W. Kubacki, Wrocław 1967, BN, s. I, nr 42;

Z. Krasiński, Nie-Boska komedia, wstęp i oprac. S. Treugutt, Warszawa 1974, Biblioteka Szkolna;

Z. Krasiński, Nie-Boska komedia, wstęp M. Janion, oprac. tekstu i przypisy oprac.
M. Grabowska, Wrocław 1975, BN, s. I, nr 24.

Dramaty Cypriana Norwida:

Cyprian Norwid, Pisma wszystkie, oprac. J.W. Gomulicki, t. 1 – 11, Warszawa 1971 – 1976 (tom 4 i 5).

Wybrana literatura przedmiotu:

W. Borowy, O poezji Mickiewicza, t. II, Lublin 1958;

M. Cieśla-Korytowska, Dziady Adama Mickiewicza, Warszawa 1995;

B. Dopart, Adam Mickiewicz - „Dziady”, w: Lektury polonistyczne. Oświecenie - romantyzm, t. I, red. A. Borowski i J.S. Gruchała, Kraków 1996;

B. Dopart, Poemat profetyczny. O „Dziadach” drezdeńskich Adama Mickiewicza, Kraków 2002;

"Dziady" Adama Mickiewicza: poemat, adaptacje, tradycje, red. B. Dopart,
Kraków 1999;

K. Górski, Bohater romantyczny; E. Jaworska, Upiór; W. Weintraub, Prometeizm – hasła w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991;

J. Kleiner, Mickiewicz, t.1 i 2, Lublin 1948 lub Lublin 1995;

W. Kubacki, Arcydramat Mickiewicza, Kraków 1951;

J. Kleiner, Mickiewicz, t. 1, 2, Lublin 1948 lub Lublin 1995;

B. Kuczera-Chachulska, O kształcie gatunkowym IV części „Dziadów”, w: tejże, Przemiany form i postaw elegijnych w liryce polskiej XIX wieku. Mickiewicz- Słowacki - Norwid - Faleński - Asnyk - Konopnicka, Warszawa 2002;

Rozmowy o "Dziadach", red. B. Kuczera-Chachulska, M. Prussak, Warszawa 2005;

S. Pigoń, Do źródeł „Dziadów” kowieńsko-wileńskich, w: tenże, Studia literackie, Kraków 1951;

S. Pigoń, Formowanie „Dziadów” części drugiej, Warszawa 1976;

R. Przybylski, Słowo i milczenie Bohatera Polaków. Studium o „Dziadach”, Warszawa 1993;

Z. Stefanowska, Próba zdrowego rozumu, Warszawa 1976;

Z. Stefanowska, Dziady, hasło w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny,
t. 1, Warszawa 1984;

W. Weintraub, Mickiewicz - mistyczny polityk i inne studia o poecie, wybór i oprac.
Z. Stefanowska, Warszawa 1998;

Cz. Zgorzelski, Człowiek w twórczości Mickiewicza, w: tenże, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Warszawa 1976;

M. Zielińska, Opowieść o Gustawie i Maryli, Warszawa 1998.

***

E. Csató, „Fantazy” jako dramat romantyczny, w: Szkice o dramatach Słowackiego, Warszawa 1966;

J. Kleiner, Juliusz Słowacki, Dzieje twórczości, Kraków 1999;

A. Kowalczykowa, „Fantazy” Juliusza Słowackiego. Widmo bankructwa i harda hrabianka, w: Trzynaście arcydzieł romantycznych, red. E. Kiślak i M. Gumkowski, Warszawa 1996;

A. Kowalczykowa, „Kordian” Juliusza Słowackiego, Warszawa 1990;

A. Kowalczykowa, Słowacki, Warszawa 1994;

E. Łubieniewska, „Fantazy” Juliusza Słowackiego, czyli komedia na opak wywrócona, Wrocław 1985;

J. Maciejewski, „Balladyna”, czyli „świat przez pryzmat przepuszczony”, w: Trzy szkice romantyczne, Poznań 1967;

S. Makowski, „Balladyna” Juliusza Słowackiego, Warszawa 1987;

S. Treugutt, „Fantazy” Słowackiego: rzecz o poszukiwaniu moralnej prawdy, „Tygodnik Kulturalny” 1971, nr 38;

***

K. Górski, Posłowie, w: Nie-Boska komedia, Wrocław 1967 (wydanie fotooffsetowe pierwodruku). M. Janion, Zygmunt Krasiński - Debiut i dojrzałość, Warszawa 1962;

J. Kleiner, Zygmunt Krasiński. Dzieje myśli, Lwów 1912, t. I – II;

S. Makowski, „Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego, Warszawa 1971, Biblioteka Analiz Literackich;

S. Skwarczyńska, U źródeł nowatorskiego tematu „Nie-Boskiej komedii”, w: Zygmunt Krasiński. W stulecie śmierci, Warszawa 1960;

A. Waśko, Zygmunt Krasiński. Oblicza poety, Kraków 2001;

M. Janion, Zygmunt Krasiński - Debiut i dojrzałość, Warszawa 1962.

***

J. Trzcionka, „Monologami są rozmowy”. Liryczność w „Pierścieniu wielkiej damy” Cypriana Norwida, „Colloquia Litteraria” 2009 nr 7;

I. Sławińska, Reżyserska ręka Norwida, Kraków 1971;

S. Świontek, Norwidowski teatr świata, Łódź 1983;

J. Zach-Błońska, Monolog różnogłosy. O dramatach współczesnych Cypriana Norwida, Kraków 1993;

E. Żwirkowska, Tragedia kultur. Studium o tragedii historycznej Cypriana Kamila Norwida „Kleopatra i Cezar”, Lublin 1991.

3. Władysław Syrokomla (Ludwik Kondratowicz) – wybitny poeta krajowego romantyzmu

Pisarz zapomniany – omów miejsce Władysława Syrokomli w życiu literackim i publicznym XIX wieku;
Gawęda jako forma pamięci o życiu oraz tradycjach szlacheckich i ludowych –

omów zagadnienie odwołując się do kontekstu literatury romantycznej;

Pojęcie poety litewskiego w polskim romantyzmie – porównaj Mickiewicza i Syrokomlę jako "poetów litewskich";
„Urodzony Jan Dęboróg – jak Syrokomla opowiada o ludziach, zdarzeniach i miejscach tworzących tradycję wartości szlacheckich. Czy dostrzegasz związki pomiędzy jego utworami a Panem Tadeuszem Adama Mickiewicza?
Urodzony Jan Dęboróg – dostrzegasz elementy realizmu czy idealizmu świata szlacheckiego?
Sytuacja romantyka krajowego w okresie międzypowstaniowym;
Syrokomla jako poeta tworzący w kresowym tyglu narodowościowym – czy i jak odbija się ta wielonarodowa rzeczywistość społeczna w jego twórczości;
Omów sposoby przedstawiania świata i bohaterów w gawędzie Syrokomli;
Świat przedstawiony przez Syrokomlę a świat współczesny – co pozostało z dawnych czasów?

Literatura podmiotowa:

W. Syrokomla, Gawędy i pisma ulotne, (Poczet 1), Warszawa 1853, (Poczet nowy [drugi] – szósty, Wilno 1854-1860;

W. Syrokomla, Kęs chleba. Gawęda z pól nadniemeńskich, Warszawa;

W. Syrokomla, Księgarz uliczny: gawęda, Toruń 1978;

W. Syrokomla Pisma epiczne i dramatyczne, t. 1-9, Poznań1868;

W. Syrokomla, Urodzony Jan Dęboróg, Kraków 1947;

W. Syrokomla, Wiersze i gawędy, wstęp J. W. Gomulicki, oprac. I. Korsak, Warszawa 1957;

Literatura przedmiotu:

K. Bartoszyński, Gawęda prozą, hasło w: Słownik literatury XIX w., red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 1991;

F. Fornalczyk, Hardy lirnik wioskowy. Studium o Kondratowiczu-Syrokomli, Poznań 1979;

J. Horain, Z życia poety. Wspomnienia o Władysławie Syrokomli, Lwów 1886;

W. Z. Kościałkowska, Władysław Syrokomla. Studyum literackie, Wilno 1881

M. Maciejewski, Gawęda jako słowo przedstawione, w: tenże, Poetyka- gatunek- obraz, Wrocław 1977;

M. Romankówna, Władysław Syrokomla, Warszawa 1975;’

M. Stolzman, Teatralne wierszyki Władysława Syrokomli, Wrocław 1987;

Z. Szmydtowa, Poetyka gawędy, w: taż, Studia i portrety, Warszawa 1969;

St. Tomkiewicz, Przyczynek do biografii W. Syrokomli na podstawie autografów, w: „Tygodnik Ilustrowany” 1882, nr 315-318, 5 listów do R. Podbereskiego z lat 1847 – 1849, uwaga – „Tygodnik Ilustorwany”;

J. Trypućko, Język Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza): przyczynek do dziejów polskiego języka literackiego w wieku XIX, t. 1-2, Uppsala 1955-7;

M. Witkowski, Syrokomli wycieczka po swojszczyźnie, w: Literackie przystanki nad Wisłą, oprac. J. Cybertowicz, Z. Szweyjkowski, Poznań 1962;

Cz. Zgorzelski, Gawędziarz szlachecki i „lirnik wioskowy”, w: Zarys i szkice literackie, Warszawa1988;

Cz. Zgorzelski, Władysław Syrokomla, w: Obraz literatury Polskiej XIX i XX wieku, seria III, t.3, Warszawa 1992.

4. W poszukiwaniu straconego czasu. Pamięć jako mechanizm psychologiczny, zasób kulturowy i tworzywo literackie

Przygotuj swoją wypowiedź. Pytania zawarte w punktach I i II oraz uwagi bibliograficzne pomogą Ci w opracowaniu uwag wstępnych, a także w zbudowaniu szkieletu pracy. Nie musisz jednak sztywno się trzymać „wytycznych”. Nie musisz też przyswoić całej literatury przedmiotu. Zastosuj własne kryteria wyboru. Teoria pełni rolę pomocniczą w stosunku do części III – interpretacyjnej. Wybierz konkretny utwór literacki (lub utwory) i pokaż, jak funkcjonują w nim mechanizmy pamięci. Szukaj w literaturze przedmiotu pomocnych inspiracji. Nie przenoś ich bezrefleksyjnie do literatury. Zaznacz, co nowego kategoria pamięci wniosła do sposobu rozumienia wybranego dzieła.

I Pamięć jako mechanizm psychologiczny

Jak działa pamięć?
Jakie są jej dobrodziejstwa, a jakie „grzechy” i przekłamania?
Jakie nauki zajmują się pamięcią?
Co o pamięci mówią filozofowie? A co socjolodzy, historycy i kulturoznawcy?
Jak wiedza o mechanizmach pamięci zmieniła paradygmaty tych nauk?

B. Baczko, Wyobrażenia społeczne. Szkice o nadziei i pamięci zbiorowej, przeł. z franc. M. Kowalska, Warszawa 1994;

D. Schacter, Siedem grzechów pamięci, przeł. E. Haman, J. Rączaszek, Warszawa 2001;

Pamięć w filozofii XX wieku, red. i z wprowadzenie Z. Rosińska, Warszawa 2006;

M. Liedke, Pamięć konfesyjna wśród <ruskich> przedstawicieli elity politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego w drugiej połowie XVI i XVII wieku na przykładach wybranych rodów oraz W. Zielecka, Pamięć o zmarłych wśród szlachty obrządku wschodniego w XVI-XVII wieku w świetle testamentów, w :Tradycja - metody przekazywania i formy upamiętnienia w państwie polsko-litewskim, XV - pierwsza połowa XIX wieku, red. U. Augustyniak, Warszawa 2011;

S. Nalbantian, Pamięć w literaturze. Od Rousseau do neurobiologii, przeł. O. Mastela.„Pamiętnik Literacki” 2013, z. 4.

II Pamięć jako zasób kulturowy

Jak rozumiesz relacje między tożsamością (indywidualną, zbiorową) a pamięcią?
Jak pamięć wpływa na postrzeganie i rozumienie historii (wydarzeń historycznych)?
Jak pamięć się zmienia? Jak można uczyć się zapamiętywania? Jak pamięć jest utrwalana?
Co to są miejsca pamięci, nośniki pamięci, figury pamięci?
Czy możliwa jest wspólna pamięć i wspólna historia? Czy raczej – mamy różną pamięć i różne historie?
Czy pamięcią można sterować? Jakie inne kategorie łączą się z kategorią pamięci: przeżycie, doświadczenie, zapominanie?
Co to jest postpamięć?

S. Czarnowski, Dawność a teraźniejszość w kulturze, w: tegoż, Dzieła, t.1: Studia z historii kultury, Warszawa 1956;

F. Yates, Sztuka pamięci. przeł. W. Radwański, posłowie L. Szczucki, Warszawa 1977;

P. Nora, Czas pamięci. Przeł. W. Dłuski. „Res Publica Nowa” 2001, nr 7;

M. Kula, Nośniki pamięci historycznej, Warszawa 2002;

J. Assmann, Pamięć zbiorowa i tożsamość kulturowa, przeł. R. Żytyniec i S. Dyroff, „Borussia” 2003, nr 29;

F. Ankersmit, Narracja, reprezentacja, doświadczenia. Studia z teorii historiografii, wstęp E. Domańska, Kraków 2004 (tłumacze różni);

Z. Bokszański, Tożsamość zbiorowa, Warszawa 2006;

K. Pomian, Historia. Nauka wobec pamięci, przeł. z franc. H. Abramowicz; rozdział Niezbywalna różnorodność historii przeł. J. Pietrzak-Tebault, Lublin 2006;

P. Ricoeur, Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. J. Margański. Kraków 2006 (wyd. II - 2012)

J. Le Goff, Historia i pamięć, przeł. A. Gronowska, J. Stryjczyk, Warszawa 2007;

M. Halbwachs, Społeczne ramy pamięci, przeł. i wprowadzenie M. Król, Warszawa 2008 (wyd. I – 1969);

A. Szpociński, Miejsca pamięci (lieux de mémoire); „Teksty Drugie” 2008, nr 4;

M. Augė, Formy zapomnienia, przeł. A. Turczyn, wstęp J. Mikułowski Pomorski, Kraków 2009;

M. Saryusz-Wolska, Wprowadzenie do: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolskiej, Kraków 2009;

P. Nora, Między pamięcią a historią: lieux de memoire, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, „Didaskalia” 2011, nr 105;

D. Malczewska-Pawelec, T. Pawelec, Rewolucja w pamięci historycznej. Porównawcze studia nad praktykami manipulacji zbiorową pamięcią Polaków w czasach stalinizmu, Kraków 2011;

M. Hirsch, Pokolenie postpamięci, przeł. M. Borowski, M. Sugiera. „Didaskalia” 2011, nr 105;

S. Bednarek, Mnemotoposy. Słowo wstępne. „Przegląd Kulturoznawczy” 2012, nr 1.

III Pamięć jako tworzywo literackie (artystyczne)

Jak pamięć uobecnia się literaturze i piśmiennictwie niefikcjonalnym?
Czy są jakieś „modelowe” formy budowania mechanizmów literackiej pamięci?
Jak rozumiesz model proustowski? A jak przeżycie traumatyczne?
Czy są jeszcze inne sposoby przywoływania (lub tłumienia) pamięci?
Jakimi „językami” pamięć do nas przemawia (marzenie senne, obraz-wspomnienie, stereotyp, kompulsywne powtórzenie, metafora, perseweracja, fotografia)?
Jakie elementy utworu literackiego są szczególnie podatne na działanie pamięci: świat przedstawiony, fabuła, narracja?
Czy istnieją konkretne gatunki, epoki literackie wyjątkowo mocno związane z kategorią pamięci?
Czy kategoria pamięci zmienia granice literatury (sztuki)? Jeśli tak, to w jakim kierunku zmierza ta ewolucja?
Co to jest postpamięć? Jakie media ją wyrażają?
Jakie jest miejsce fotografii w budowaniu obrazów pamięci?

J. Kleiner, Rola pamięci w recepcji dzieła literackiego i w jego strukturze, w: tegoż, Studia z zakresu teorii literatury, Lublin 1956 (wyd. II- 1961);

R. Barthes, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa 1996;

M. Proust, Pamięć i intelekt, przeł. M.P. Markowski. „Literatura na Świecie” 1998, nr ½;

G. Ritz, Polskie spotkania z Niemcami: Jarosław Iwaszkiewicz i Stefan George, przeł. M. Łukasiewicz, Podkowa Leśna 1998;

Literatura polska wobec Zagłady, red. A. Brodzka, D. Krawczyńska, J. Leociak, Warszawa 2000;

E. Konończuk, Literatura i pamięć na pograniczu kultur: Erwin Kruk, Ernst Wichert, Johannes Bobrowski, Białystok 2000;

M. Zaleski, Formy pamięci. O przedstawianiu przeszłości w polskiej literaturze współczesnej, Gdańsk 2004 (wyd. I - Warszawa 1996);

J. Bauman, Zagłada - źródła pamięci, w: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, red. P. Czapliński, E. Domańska, Poznań 2009;

D. LaCapra, Studia nad traumą: jej krytycy i powikłane losy, w tegoż, Historia w okresie

przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna, przeł. K. Bojarska, Kraków 2009;

J. Leociak, Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji, Warszawa 2009;

P. Filipkowski, Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych, Warszawa 2010 (zwłaszcza rozdział I: Historia mówiona i wojna);

W. Nowicki, Dno oka. Eseje o fotografii, Wołowiec 2010;

M. Barbaruk, <Trasa Don Kichota> jako mnemotopos, „Przegląd Kulturoznawczy” 2012, nr 1;

G. Didi-Huberman, Obrazy mimo wszystko, przeł. Mai Kubiak Ho-Chi, Kraków 2008.

5. Herb wygnania. Diarystyka Drugiej Emigracji

Uwaga! Uczeń może dokonać wyboru tekstów spośród wymienionych w bibliografii podmiotowej, jednak praca powinna stanowić omówienie problemu, nie zaś monografię
(np. dziennika Gombrowicza).

Dyspozycje:

Dlaczego dziennik? Omów problem wyboru formy przekraczającej granice narracji fabularnej, jego przyczyny i konsekwencje;
Przeprowadź analizę stylu autokreacji w dzienniku;
Zastanów się, jak wykorzystywane są ustalone formy literackie, omów elementy poetyki dziennika: sylwa (Gombrowicz, Herling), esej (Herling, Czapski), autobiografizm (Lechoń, Bobkowski), dziennik podróży (Stempowski);
Miejsce wygnańca: przeprowadź interpretację dziennika jako przestrzeni diagnozy sytuacji i kondycji emigranta;
Różne patriotyzmy, ta sama Polska. Omów problem Polski i polskość traktowane jako temat i punkt odniesienia;
Omów problem modelowania odbioru tekstu osobistego przeznaczonego do druku (skrajne przykłady – Bobkowski: wieloletnia redakcja gotowego dziennika; Czapski – autorski wybór niewielkich fragmentów niewydanej całości).

Literatura podmiotowa:

Witold Gombrowicz, Dzienniki, t. I – III, wyd. III krajowe (I. w nowej edycji), Kraków 1997;
Gustaw Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą, 1971-1988, wyd. I krajowe, Warszawa 1990, wyd. II krajowe Warszawa 1995-96 (t. I - IV), wyd. III krajowe Kraków 2012 (t. I - II);
Jan Lechoń, Dziennik, wyd. I krajowe Warszawa 1993;
Andrzej Bobkowski, Szkice piórkiem, wyd. I krajowe Warszawa 1995, wyd. II popr. Warszawa 1997;
Józef Czapski, Wyrwane strony, Warszawa 1993, lub wyd. II Warszawa 2010;
Jerzy Stempowski, Od Berdyczowa do Lafitów, oprac. A.S. Kowalczyk, Wołowiec 2001.

Literatura przedmiotu:

Buntownik, cyklista, Kosmopolak: o Andrzeju Bobkowskim i jego twórczości, red. J. Klejnocki i A. St. Kowalczyk, Warszawa 2011;

J. Błoński, Forma, śmiech i rzeczy ostateczne. Studia o Gombrowiczu, Kraków 1994;

W. Bolecki, Emigracyjność – „polityczność” – historia literatury, w: tenże, Polowanie na postmodernistów, Kraków 1999;

M. Czermińska, Trzy postawy autobiograficzne, w: taż, Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyzwanie i wyznanie, Kraków 2000;

B. Dorosz, Nowojorski pasjans, Warszawa 2013 (dot. J. Lechonia);

M. Głowiński, Powieść a dziennik intymny, w: tenże, Style odbioru, Kraków 1997;

R. Habielski, Niezłomni, nieprzejednani: emigracyjne „Wiadomości” i ich krąg 1940-

1981, Warszawa 1990;

R. Habielski, Życie społeczne i kulturalne emigracji, Warszawa 1999;

M. Janion, Dziwaczny wzrost, w: Czapski i krytycy, red. M. Kitowska-Łysiak i M. Ujma, Lublin 1996 (lub „ResPublica Nowa” 1993 nr 11);

J. Jarzębski, Gra w Gombrowicza, Warszawa 1982;

J. Jarzębski, Literatura polska na wygnaniu 1939-1950, w: tenże, W Polsce czyli wszędzie, Warszawa 1992;

J. Jarzębski, Pożegnanie z emigracją; o powojennej prozie polskiej, Kraków 1998;

Jerzy Giedroyc: kultura, polityka, wiek XX, red. A. Mencwel et al., Warszawa 2009.

W. Karpiński, Herb wygnania, Paryż 1999 (lub kolejne wydania: Warszawa 1998 i 2012);

A. St. Kowalczyk, Nieśpieszny przechodzień i paradoksy. Rzecz o Jerzym Stempowskim, Wrocław 1997;

A. St. Kowalczyk, Giedroyc i „Kultura”, Wrocław 1999;

Z. Kudelski, Studia o Herlingu-Grudzińskim: twórczość – recepcja – biografia, Lublin 1998;

P. Lejeune, Pakt autobiograficzny, tłum. A. Labuda, w: tenże, Wariacje na temat pewnego paktu, Kraków 2001;

Z. Stefanowska, Dziennik Herlinga-Grudzińskiego, w: Literatura źle obecna: (rekonesans), Londyn 1984 (i następne);

R. Zimand, Wojna i spokój, w: tenże, Wojna i spokój. Szkice trzecie, Londyn 1984 (dot. A. Bobkowskiego);

6. Rodzina, ach, rodzina

Językowy obraz relacji rodzinnych w polszczyźnie

(Temat językoznawczy)

A. Prace przygotowawcze

I. Wykorzystując kilka łatwiej dostępnych opracowań z podanego zestawu lektur, zapoznaj się z następującymi zagadnieniami teoretycznymi:

Pojęcie językowego obrazu świata (JOS). Obrazy zjawisk utrwalone w języku jako swoisty rys danej kultury narodowej.
Stereotyp – wyraz wspólnoty myślenia i odczuwania. Sposoby przejawiania
się stereotypów: przypisywanie przedmiotom i zjawiskom typowych cech, używanie utrwalonych wyrażeń (formuł), w tym wyrażeń o zatartej motywacji semantycznej (idiomów).

II. Na podstawie informacji zawartych w słownikach i w innych kompendiach (np. w zbiorach idiomów i przysłów) spróbuj dociec, jaki językowy obraz rodziny utrwalił
się we współczesnej polszczyźnie i jakie zmiany zachodziły w nim w ciągu wieków.

Zagadnienia szczegółowe:

Pojęcie rodziny i jej zasięg (bliscy i dalecy krewni oraz powinowaci). Szerokie
i wąskie rozumienie rodziny (‘ród – rodzina’);
Współczesne i dawne nazwy członków rodziny (np. świekra, stryj, wujenka). Ekspresywne określenia bliskich i dalekich krewnych (np. mamusia, tatulek, siostrzyczka, matczysko, pociotki, siódma woda po kisielu);
Różnice w klasyfikacji ról rodzinnych w języku potocznym oraz w gwarach
i dialektach. Środowiskowe sposoby nazywania rodziców (np. starzy)
i współmałżonków (np. matka ‘żona’, stary ‘mąż’);
Osoby związane z rodziną: swat, druh / druhna, kum / kuma, niania / piastunka, mamka;
Etymologia nazw pokrewieństwa i innych ról społecznych związanych z rodziną;
Derywaty słowotwórcze od poszczególnych nazw pokrewieństwa i nazw powinowatych;
Frazeologizmy i idiomy zawierające nazwy pokrewieństwa i powinowactwa;
Przysłowia dotyczące rodziny lub jej członków (np. Jaka mać, taka nać);
Derywaty semantyczne, w których podstawę metaforyzacji stanowią nazwy pokrewieństwa i powinowactwa (np. matka przełożona, matka chrzestna, ziemia-matka, Macierz Szkolna, siostra miłosierdzia, braciszek zakonny, rodzina językowa, traktować coś po macoszemu itp.);
Wykorzystanie nazw pokrewieństwa w przedstawianiu religijnej wizji świata
(na przykładzie chrześcijaństwa);
Stereotypowe cechy przypisywane poszczególnym członkom rodziny. Swoisty
dla kultury polskiej stereotyp matki Polki;
Typowe i nietypowe role członków rodziny (np. matka adopcyjna, zastępcza) – jakie cechy są im wspólne, a jakie odmienne?
Sposób porozumiewania się z członkami rodziny jako wyraz więzi oraz hierarchii społecznej panującej w rodzinie lub braku takiej hierarchii (sposoby zwracania
się do siebie członków rodziny – rodziców do siebie nawzajem i do dzieci, dzieci
do rodziców lub dziadków, braci, sióstr i kuzynów, cioć i wujków itd. –
w wypowiedziach bezpośrednich i w listach; różnice w używaniu różnych aktów mowy: pytań, rozkazów / poleceń, próśb).

B. Polecenia dotyczące opracowania pisemnego

Tematy do wyboru:

Językowy obraz rodziny we współczesnej polszczyźnie potocznej (ewentualnie –
w mowie uczniów);
Językowy obraz rodziny utrwalony w świadectwach literackich.

ad 1) Biorąc pod uwagę zagadnienia sformułowane w części I i wiadomości na ich temat, nakreśl językowy obraz rodziny utrwalony we współczesnym języku polskim,
ze szczególnym uwzględnieniem zwyczajów językowych Twojego środowiska. Zwróć uwagę na zmiany tego obrazu w stosunku do epok dawnych. Zbierz wśród członków swojej rodziny (lub wśród kolegów) materiał językowy pozwalający wskazać na ewoluowanie tej sfery pojęciowej w języku osób z różnych pokoleń. Rozpoznaj różnice, jakie zachodzą między obrazem rodziny utrwalonym w polszczyźnie ogólnej i w gwarze młodzieżowej, a także –
na ile to możliwe – w dialektach (na wybranym przykładzie).

ad 2) Na podstawie wybranego utworu literackiego lub obszernego zbioru pism zawierających bogaty materiał językowy związany z analizowanym tematem, przedstaw obraz rodziny utrwalony w mowie autora, narratora lub postaci. Dla jakiego czasu historycznego i dla jakiego środowiska jest reprezentatywny ten obraz? Porównaj różne elementy tego obrazu ze stanem współczesnym.

Podstawę materiałową opracowania mogą stanowić dowolnie wybrane utwory,
np. dramat Juliusza Słowackiego Balladyna lub Samuel Zborowski, sagi i powieści –

np. Marii Dąbrowskiej Noce i dnie, Władysława Reymonta Chłopi. Ciekawego materiału dostarczą też autobiografie lub zbiory korespondencji przedstawiające relacje rodzinne wybitnych twórców kultury (np. King i Królik. Korespondencja Zofii i Melchiora Wańkowiczów 1914-1939),itp.

Wybór opracowań

(z obszernego zestawu lektur uczeń może wybrać kilka, do których ma łatwiejszy dostęp)

Opracowania teoretyczne:

J. Bartmiński, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006 – wybrane studia (zwłaszcza: O pojęciu językowego obrazu świata, s. 11-21);

J. Bartmiński, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin 2007 – Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, s. 53-71; Czy możemy wyzwolić się ze stereotypów? Stereotypy a wzory kultury, s. 106-111 (zob. s. 109 – o „prawdziwej matce”);

J. Bartmiński, J. Panasiuk, Stereotypy językowe, w: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, wyd. II popr. i uzup., Lublin 2001, s. 371-395 (przedruk w: J. Bartmiński, Stereotypy mieszkają w języku, op. cit., s. 85-111);

Język a kultura, t. 12: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. J. Anusiewicz i J. Bartmiński, Wrocław 1998 (wybrane studia);

Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin 1990; wyd. II popr. Lublin 1999; wznowienie 2004 (wybrane studia);

J. Maćkiewicz, Świat widziany poprzez język, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” 1988 nr 30;

R. Tokarski, Słownictwo jako interpretacja świata, w: Współczesny język polski, op. cit., s. 343-370;

Opracowania na temat językowego obrazu rodziny i jej członków:

J. Bartmiński, Polski stereotyp matki, w: tenże, Językowe podstawy obrazu świata, op. cit. – rozdz. III: Fragmenty polskiego językowego obrazu świata, s. 151-166;

J. Bartmiński, Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki, w: Język a kultura, t. 12, op. cit., s. 63-83;

M. Idzikowska, Językowy obraz rodziny w prasie dla rodziców, w: Wartości kulturowe w rodzinie: założenia, realia i egzemplifikacje, red. W. Muszyńskiego, Toruń 2010, s. 164-176.;

J. Jagiełło, Matka, w: Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, red. J. Bartmiński, Wrocław 1980, s. 159-199.;

W. Kochmańska, Językowy obraz rodziny (na motywach wypowiedzi dzieci szkolnych, w: Ku antropologii rodziny, red. L. Rożek, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa 2009, s. 127-140;

E. Olechnowicz, Stereotypy językowe żeńskich członków rodziny we współczesnym języku polskim (praca magisterska obroniona w 1990 r. w Zakładzie Języka Polskiego UMCS);

J. Panasiuk, O zmienności stereotypów, w: Język a kultura, t. 12, op. cit., s. 84-97 (w artykule omówione są m.in. stereotypowe wyobrażenia członków rodziny);

Rodzina w języku i kulturze, red. J. Bujak-Lechwicz, Naukowe Wydawnictwo Piotrowskie, 2010 (wybrane artykuły);

Rodzina w świecie współczesnym, red. M. Howorus-Czajka, K. Kaczor, A. Wierucka, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2011 (wybrane artykuły);

TEMATY TEATROLOGICZNE

7. Dramat i teatr Stanisława Ignacego Witkiewicza a polska awangarda XX wieku

Dyspozycje:

Uczeń może dokonań wyboru spośród wskazanych zagadnień.

Omów zagadnienie erupcji postaw nowatorskich w sztuce w pierwszym trzydziestoleciu XX wieku (kontynuacja bądź bunt wobec trendów z przełomu XIX
i XX wieku);

Przedstaw nowatorstwo jako podstawowy wyznacznik postawy awangardowej;

Omów problem przenoszenia koncepcji awangardowych ze sztuk plastycznych
na grunt teatralny;

Omów problem przenikania się życia i teatru na scenie, problem kwestionowania przestrzennej odrębności miejsca teatralnego;

Przedstaw nowy stosunek teatru do tekstu scenicznego oraz określ na czym polega redefinicja scenicznej funkcji aktora;

Zastanów się i opisz czym charakteryzowała się sceniczna aktywność futurystów polskich;

Omów nowatorską formę w teatrze i dramacie wedle teorii Czystej Formy
S.I. Witkiewicza;

Przedstaw zagadnienie dyskursu z tradycją teatralną w dramatach Witkacego
(m.in. z Tadeuszem Rittnerem – W małym dworku i ze Stanisławem Wyspiańskim – Nowe Wyzwolenie);

Powojenne spotkania „awangardystów” z Witkacym – Tadeusz Kantor, Józef Szajna, Jerzy Grzegorzewski (omów inspiracje dramatem i teorią Czystej Formy Witkacego
w teatralnej twórczości tych artystów).

Literatura podmiotowa:

Do wyboru sztuki, m.in.:

W małym dworku; Matka; Szewcy; Oni; Wariat i zakonnica; Kurka wodna; Sonata Belzebuba; Nowe Wyzwolenie; Tumor Mózgowicz; Mątwa

uczeń może posłużyć się dowolnym wydaniem dramatów Witkacego

Teatr. Wstęp do teorii Czystej Formy w teatrze;

Szkice estetyczne;

Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia.

S. I. Witkiewicz, Dramaty, t.1-2, wybór K. Puzyna, Warszawa, PIW, 1962, 1972, 1979, 1983, 1985;

S.I. Witkiewicz Dramaty I, oprac. J. Degler ; [Juwenilia oprac. A. Micińska], Warszawa, 1996;

S.I. Witkiewicz, Dramaty II, oprac. J. Degler, Warszawa, 1998;

S.I. Witkiewicz, Dramaty III, oprac. J. Degler, Warszawa, 2004;

S.I. Witkiewicz, Bez kompromisu. Pisma krytyczne i publicystyczne, zebrał i oprac. J. Degler, Warszawa, 1976;

S.I. Witkiewicz, Czysta Forma w teatrze, wybór, wstęp i noty J. Degler, Warszawa, 1977 i 1986 [seria: Teorie Współczesnego Teatru]

S.I. Witkiewicz, Teatr i inne pisma o teatrze, oprac. J. Degler, w: tenże, Dzieła zebrane, t. 5, Warszawa, 1995;

S. I. Witkiewicz, Nowe formy w malarstwie i inne pisma estetyczne, wybór, słowo wstępne i przypisy J. Leszczyński, Warszawa, 1959.

S.I. Witkiewicz, Nowe formy w malarstwie. Szkice estetyczne. Teatr, oprac. J. Leszczyński, Warszawa, 1974;

S.I. Witkiewicz, Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia; Szkice estetyczne, oprac. J. Degler i L. Sokół, w: tenże, Dzieła zebrane, t. 8, Warszawa, 2002;

S.I. Witkiewicz, O czystej formie i inne pisma o sztuce, oprac. J. Degler, w: tenże, Dzieła zebrane, t. 10, Warszawa, 2003.

Literatura przedmiotu:

http://www.culture.pl/baza-sztuki-pelna-tresc/-/eo_event_asset_publisher...

J. Błoński, Wstęp do: S.I. Witkiewicz, Wybór dramatów, seria BN I-221, Wrocław 1983;

J. Błoński, Od Stasia do Witkacego. Monografia S.I. Witkiewicza, t. 1, Kraków 1996;

J. Błoński, Witkacy – sztukmistrz, filozof, estetyk, t. 2, Kraków 2001;

J. Błoński, U źródeł teatru Witkacego, „Dialog” 1970, nr 5;

J. Degler, Witkacy w teatrze międzywojennym, Warszawa 1973;

J. Degler, Z dziejów scenicznych Witkacego (m.in. spis inscenizacji do 1970), „Pamiętnik Teatralny” 1971, nr 3 – 4;

J. Degler, Dramaty Stanisława Ignacego Witkiewicza na scenach polskich. 1971-1983, „Pamiętnik Teatralny” 1985, z. 1 –4;

J. Degler, W laboratorium Czystej Formy, czyli o nie dostrzeżonych źródłach „W małym dworku”, „Dialog” 1994, nr 12;

J. Degler, Witkacego portret wielokrotny, Warszawa 2009;

Encyklopedia kultury. Od awangardy do postmodernizmu, Warszawa 1996 (rozdz.: G. Dziemski, Awangarda w plastyce oraz M. Leyko, Awangarda Teatralna);

D.C. Gerould, Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz, przeł. J. Sieradzki, Warszawa 1981;

J. Kelera, Absurdu teatr, w: Słownik literatury polskiej XX wieku, Wrocław 1992;

J. Kelera, Dramat, Słownik literatury polskiej XX wieku, Wrocław 1992;

J. Kelera, Dramaturgia groteski, w tenże: Panorama dramatu. Studia i szkice, Wrocław 1989, s. 105-122;

J. Kłossowicz, Próby dramatyczne awangardy dwudziestolecia, „Dialog” 1960, nr 3;

J. Kłossowicz, Tadeusz Kantor. Teatr, Warszawa 1991;

J. Kwiatkowski, Dramaturgia Witkacego, w: tenże, Literatura dwudziestolecia, Warszawa 1990;

S. Marczak-Oborski, Obszary teatru, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź, 1986 (rozdz. poświęcone awangardzie);

A. Micińska, Witkacy – Stanisław Ignacy Witkiewicz. Życie i twórczość, Warszawa 1991;

“Pamiętnik Teatralny” 1969, z. 1-4 oraz 1985, z. 1-4 (numery monograficzne).

Myśl teatralna polskiej awangardy 1919-1939. Antologia, wybór i wstęp S. Marczak-Oborski, Warszawa 1973;

P. Pavis, Słownik terminów teatralnych, przeł. i oprac. S. Świontek, Wrocław 1998;

K. Puzyna, Witkacy, oprac. J. Degler, Warszawa 2000;

I. Sokół, Groteska w teatrze Stanisława Ignacego Witkiewicza. Geneza i struktura, Toruń 1964;

K. Taras, Witkacy i film, Warszawa 2005;

Z. Tomczyk-Watrak, Józef Szajna i jego teatr, Warszawa 1985;

E. Wąchocka, Między sztuką a filozofią. O teorii krytyki artystycznej Stanisława Ignacego Witkiewicza, Katowice 1992;

Witkacy – życie i twórczość, red. J. Degler, Wrocław 1996.

8. Kształtowanie przestrzeni w teatrze XX i XXI wieku

Dyspozycje:

Uczeń może dokonań wyboru spośród wskazanych zagadnień.

Przedstaw definicję „przestrzeni teatralnej”;
Przedstaw definicję „przestrzeni scenicznej;

Zaprezentuj teatr Richarda Wagnera w Bayreuth jako wzór dla XX-wiecznej architektury teatralnej;

Omów pierwsze próby rozbicia konwencjonalnej przestrzeni scenicznej przez reformatorów początku XX wieku (Edward Gordon Craig, Adolphe Appia, teoretycy Bauhasu, Erwin Piscator, Wsiewołod Meyerhold);

Zaprezentuj przedstawienia w miejscach nieteatralnych (stadiony, cyrki, place miejskie, ogrody, tzw. wolna przestrzeń);

Omów przestrzeń gry w koncepcjach reformatorów z lat trzydziestych (Iwo Gall, Jacques Copeau);

Omów zagadnienie budynku teatralnego jako przestrzeni teatralnej (przedstawienia wymagające przemieszczania się widzów);

Omów zagadnienie: przestrzeń teatralna jako miejsce performatywne;

Zastanów się i opisz jaką rolę odgrywa scenografia w kształtowaniu przestrzeni scenicznej i teatralnej (np. Jana Maciejowskiego i Zofii Wierchowicz „maszyna
do grania Szekspira”, podesty wyprowadzające akcję sceniczną na widownie
(np. Dziady Swinarskiego);

Omów jaką funkcję pełnią media w rozszerzaniu przestrzeni teatralnej.

Literatura podmiotowa:

A. Appia, Dzieło sztuki żywej, Warszawa 1974 [seria: Teorie Współczesnego Teatru];

P. Brook, Pusta przestrzeń, Warszawa 1981 [seria: Teorie Współczesnego Teatru];

E.G. Craig, O sztuce teatru, Warszawa 1964 i wyd. nast. [seria: Teorie Współczesnego Teatru];

G. Fuchs, Scena przyszłości, Gdańsk 2004;

I. Gall, Mój teatr, Kraków 1964;

Myśl teatralna polskiej awangardy 1919-1939. Antologia, wybór i wstęp S. Marczak-Oborski, Warszawa 1973 (autorzy tekstów: Pronaszko, Syrkus, Gall);

E. Piscator, Teatr polityczny, Warszawa 1983 [seria: Teorie Współczesnego Teatru];

A. Pronaszko, Zapiski scenografa, Warszawa 1976;

Przestrzeń w dramacie, teatrze i sztukach plastycznych, red. W. Baluch, M. Lachman,
D. Łarionow, Kraków 2006;

M. Reinhardt, O teatrze i aktorze, Gdańsk 2004 (część: O „teatrze dla pięciu tysięcy”);

O. Schlemmer, Eksperymentalna scena Bauhausu, Gdańsk 2010;

G. Strehler, O teatr dla ludzi, Warszawa 1982 [seria: Teorie Współczesnego Teatru].

Literatura przedmiotu:

U. Aszyk, Iwo Gall : poszukiwania teatralne, Łódź 1978;

H. Béhar, Dada i surrealizm w teatrze, przeł. P. Szymański, Warszawa 1975;

H. Brzoza, Konstruktywistyczny teatr Meyerholda, „Sztuka”, 1979, z. 2/6;

J. Copeau, Naga scena, Warszawa 1972, [seria: Teorie Współczesnego Teatru];

D. Bablet, Rewolucje sceniczne XX wieku, Warszawa 1980;

K. Braun, Wielka Reforma Teatru w Europie, Warszawa – Wrocław 1984;

K. Braun, Przestrzeń teatralna, Warszawa 1982;

B. Frankowska, Teatr im. Żeromskiego w Warszawie. 1932-1933, „Pamiętnik Teatralny” 1962, z. 2;

H-T. Lehmann, Teatr postdramatyczny, Kraków 2004;

E. Morawiec, Powidoki teatru, Kraków 1991 (Swinarski, Grzegorzewski);

P. Pavis, Słownik terminów teatralnych, przeł. i oprac. S. Świontek, Wrocław 1998;

T. Pawłowski, Happening, Warszawa 1988;

K. Pleśniarowicz, Kantor, Wrocław 1997, (tu bibliografia dotycząca Kantora);

K. Pleśniarowicz, Przestrzenie deziluzji. Współczesne modele dzieła teatralnego, Kraków 1996;

Z. Strzelecki, Kierunki scenografii współczesnej, Warszawa 1970;

Z. Taranienko, Przestrzenie Szajny, Rzeszów 2009;

Z. Taranienko, Teatr narracji plastycznej, „Format”, 1994, nr 1-4 (14/17);

Z. Taranienko, Trzask pękających parawanów. Jerzy Grzegorzewski w Teatrze Studio, Warszawa 2006;

D. Wiles, Krótka historia przestrzeni teatralnych, Warszawa 2012 (przede wszystkim rozdz. 6, 7 i 8).

Wersja do wydruku