Wysłane przez administrator w
Komizm i żart w literaturze dawnej (do końca XVIII wieku)
Na podstawie literatury przedmiotu przedstaw różne definicje komizmu, uzasadnij wybór jednej z nich dla własnych analiz w tej pracy; rozważ relacje komizmu i żartu, a swoje spostrzeżenia wykorzystaj w dalszych rozważaniach;
Z literatury średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia wybierz po jednym utworze (lub zespole utworów), w których dostrzegasz zjawisko komizmu;
Zanalizuj sposoby osiągania efektów komicznych w każdym z wybranych utworów; wskaż podobieństwa i różnice; jakie elementy konstrukcyjne utworu mogą być wykorzystywane do osiągnięcia komizmu (np. bohater, akcja, styl, język itp.);
W jakich gatunkach literackich najczęściej pojawia się komizm; scharakteryzuj dokładnie jeden z nich i wskaż, jakie cechy mu właściwe mogą służyć efektom komicznym;
Na przykładach wybranych utworów wskaż relacje między komizmem a groteską, ironią, karykaturą, parodią;
Czy widzisz jakieś podobieństwa i różnice w posługiwaniu się kategorią komizmu w literaturze dawnej i w innych epokach.
Źródła :
Poezja średniowieczna, twórczość Biernata z Lublina, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, literatura sowizdrzalska, Jan Chryzostom Pasek, Wacław Potocki, Józef Baka, Franciszek Bohomolec, Ignacy Krasicki, Tomasz Kajetan Węgierski, Franciszek Zabłocki. K. Żera, Vorago rerum, torba śmiechu, groch z kapustą, a każdy pies z innej wsi..., oprac. K. Żukowska, Warszawa 1980. Dawna facecja polska, oprac. J. Krzyżanowski, K. Żukowska, Warszawa 1960. Historie dziwne i straszliwe. Jezuickie opowieści z czasów saskich, oprac. M. Kazańczuk, Chotomów 1991. Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1985.
Literatura przedmiotu:
J. Abramowska, Polska bajka ezopowa, Poznań 1991, s. 107-122.
D. Buttler, Polski dowcip językowy, Warszawa 1968 (lub wyd. nast.).
M. Bachtin, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, przeł. A. i M. Goreniowie, Kraków 1975.
J.S. Bystroń, Komizm, Wrocław 1960.
R. Doktór, Poeta uśmiechnięty. O wyobraźni komicznej Ignacego Krasickiego, Wrocław 1992.
B. Dziemidok, O komizmie, Warszawa 1967.
M. Głowiński, Błazen. Dzieje postaci i motywu, Poznań 1990.
A.Główczewski, O głównych terminach teorii komizmu „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 1994.
S. Graciotti, Polska facecja humanistyczna i jej włoskie wzorce [w zbiorze:] Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, Wrocław 1980.
S. Grzeszczuk, Błazeńskie zwierciadło, Kraków 1970.
S. Grzeszczuk, Literatura sowizdrzalska [w:] Słownik literatury staropolskiej pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 1998.
M. Gutowski, Komizm w polskiej sztuce gotyckiej, Warszawa 1973.
J. Heers, Święta głupców i karnawały, przeł. G. Majcher, Warszawa 1995.
S. Kawyn, Dowcip w twórczości literackiej. Rewizje poglądów, „Ruch Literacki” 1931 nr 13.
J.Kleiner, Z zagadnień komizmu [w:] tegoż, Studia z zakresu teorii literatury, Lublin 1956.
J. Krzyżanowski, Komizm w literaturze [w:] tegoż, Studia z dziejów kultury, Warszawa 1949.
T. Michałowska, Facecja, Komizm [w:] Słownik literatury staropolskiej, Wrocław 1998.
J. Pelc, Fraszka [w:] Słownik literatury staropolskiej, Wrocław 1998.
T. Podgórska, Komizm w twórczości Mikołaja Reja, Wrocław 1981.
J.W. Propp, Problem śmiechu i komizmu, „Pogląd Humanistyczny” 1977 nr 3.
D. Ratajczakowa, Komedia oświeconych 1752-1795, Warszawa 1993.
A.Rejter, Polska facecja prozatorska XVI-XVIII w. Styl - gatunek - komizm, „Stylistyka”, X, 2001.
S. Szuman, O dowcipie i humorze (szkic psychologiczny), Lwów 1938.
Świat humoru, red. S. Gajda i D. Brzozowska, Opole 2000 (wybrane artykuły).
J. Trzynadlowski, Komizm [w:] tegoż Studia literackie, Wrocław 1953.
M. Wallis, O przedmiotach komicznych [w:] tegoż Przeżycie i wartość, Warszawa 1968.
W kręgu groteski (wybór studiów) „Pamiętnik Literacki” 1979, z. 4.
J. Ziomek, Komizm - spójność teorii i teoria spójności [w:] tegoż Powinowactwa literatury, Warszawa 1980.
K.Żygulski, Wspólnota śmiechu. Studium socjologiczne komizmu, Warszawa 1976.
Romantyczne figury nieskończoności
„Uczucie nieskończoności” jako pierwsza zasada i „pierwsze źródło” poezji romantycznej.
Znaczenie pojęcia w ontologii i estetyce epoki.
Próby ujęć i zastosowań w pismach teoretycznych (krytycznych).
Obszary przedstawień:
Krąg obrazów i metafor (step, woda, przepaść, „przestrzeń natury”, światło, noc, wiatr, burza ...)
Krąg przedstawień psychiki bohatera i doznań podmiotu mówiącego w tekście (maksymalizm i radykalizm oczekiwań, krańcowość przeżyć, doznanie tajemnicy, przeżycie religijne „w” i poza ortodoksją, „przeglądanie się duszy” w przyrodzie ...)
Dzieło literackie jako demonstracja nieskończonego procesu rozpoznawania świata (dzieło otwarte, poetyka fragmentu, nieskończona możliwość przenikania się gatunków, amorfizm, „zmysł chaosu” ...)
Estetyczna i poznawcza ekspansywność romantyzmu („energia epoki”) jako rezultat zobaczenia człowieka i jego spraw w perspektywie nieskończonej (antropologia romantyzmu a antropologia średniowiecza, egzotyzm, historycyzm, ludowość, fantastyczność ...)
Uwaga: temat wymaga ograniczenia np. do jednego dzieła, pisarza, jednej „figury nieskończoności”, jednego z wybranych „obszarów przedstawień”.
Źródła:
Utwory literackie A. Mickiewicza, A. Malczewskiego, S. Goszczyńskiego, J. Słowackiego, Z. Krasińskiego.
Wybrane ujęcia teoretyczne problemu i opracowania:
Kł ..., O idei i uczuciu nieskończoności, [w:] Idee programowe romantyków polskich. Antologia, oprac. A. Kowalczykowa, Warszawa 1991.
M. Mochnacki, O duchu i źródłach poezji w Polszcze, [w:] Idee programowe romantyków polskich...
J. Bittner, U podstaw antropologii filozoficznej polskiego romantyzmu, Łódź 1998.
M. Cieśla-Korytowska, Romantyzm a poznanie, [w:] tejże, O romantycznym poznaniu, Kraków 1977.
M. Cieśla-Korytowska, Romantyczna poezja mistyczna. Ballanche, Novalis, Słowacki, Kraków 1989.
B. Dopart, Poezja transcendentalna „Sonetów krymskich”, [w:] tegoż, Mickiewiczowski romantyzm przedlistopadowy, Kraków 1992.
M. Janion, Romantyczne głębie i przestworza, [w:] tejże, Gorączka romantyczna. Prace wybrane pod red. M. Czermińskiej, Kraków 2000 (lub wyd. wcześniejsze).
J. Kleiner, Zawiązki romantyzmu w Polsce [w:] tegoż, Studia inedita, oprac. J. Starnawski, Lublin 1964.
H. Krukowska, Noc romantyczna (Mickiewicz, Malczewski, Goszczyński). Interpretacje, Białystok 1985.
A.Kurska, Fragment romantyczny, Wrocław 1989.
Z. Łempicki, Romantyzm, [w:] tegoż, Renesans, Oświecenie, Romantyzm i inne studia z historii kultury, Warszawa 1966.
M. Maciejewski, Mickiewiczowskie „czucia wieczności” i „Kształty poetyckie i razem realne w liryce mistycznej Słowackiego ..., [w:] tegoż, Poetyka - gatunek - obraz. W kręgu poezji romantycznej, Wrocław 1977.
M. Maciejewski, Narodziny powieści poetyckiej w Polsce, Wrocław 1970.
M. Maciejewski, Słowackiego „praca na wieczność” [w:] tegoż, „ażeby ciało powróciło w słowo” Próba kerygmatycznej interpretacji literatury, Lublin 1991.
I. Opacki, Odwrócona elegia. O przenikaniu się postaci gatunkowych w poezji, Katowice 1999.
I. Opacki, „W środku niebokręga”. Poezja romantycznych przełomów, Kraków 1995.
M. Piwińska, Juliusz Słowacki od duchów, Warszawa 1992.
W. Próchnicki, Romantyczne światy. Czas i przestrzeń w dramatach Słowackiego, Kraków 1992.
Religijny wymiar literatury polskiego Romantyzmu, red. D. Zamącińska, M. Maciejewski, Lublin 1995.
Słowacki mistyczny. Propozycje i dyskusje (...), pod red. M. Janion i M. Żmigrodzkiej, Warszawa 1981.
Słownik literatury XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Warszawa 1991 stąd: np. Akwatyczne motywy: rzeka, morze, jezioro; Bohater romantyczny; Bóg; Egzotyzm; Egzystencja; Ekspresjonizm romantyczny; Estetyka; Góry; Liryka romantyczna; Natura; Podróż; Poemat; Poeta; Poezja; Powieść poetycka; Pejzaż; Romantyzm; Step; Tajemnica; Żeglarz.
Z. Stefanowska, Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, Warszawa 1976 (lub wyd. późniejsze).
M. Straszewska, Romantyzm, Warszawa 1977.
A.Waśko, Zygmunt Krasiński. Oblicza poety, Kraków 2001.
W. Weintraub, Poeta i prorok, Warszawa 1982.
A.Witkowska, R. Przybylski, Romantyzm, Warszawa 1977.
Cz. Zgorzelski, Liryka w pełni romantyczna. Studia i szkice o wierszach Słowackiego, Warszawa 1981.
Cz. Zgorzelski, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Warszawa 1976 (lub wyd. późniejsze).
Cz. Zgorzelski, Romantyzm w Polsce, Lublin 1957, lub, [w:] tegoż, Od Oświecenia ku Romantyzmowi i współczesności, Warszawa 1978.
Cz. Zgorzelski, Zarysy i szkice literackie, Warszawa 1988.
Dzienniki czasów wojny. Analiza porównawcza
Na podstawie wskazanych utworów dziennikowych (wszystkich lub kilku z nich) napisz:
- jak wyglądało życie codzienne w czasie II wojny i okupacji w Warszawie i innych miejscach, jak kształtowały się ceny, jak się ubierano, jakie były kanony mody?
- czym był „czarny rynek”, jak funkcjonował?
- jak zarabiano na życie?
- jak odbywał się obieg informacji, jaka była rola plotki, pogłoski?
- jak wyglądało życie towarzyskie i literackie (spotkania, salony, elity)?
- co czytano, o czym pisano?
- jak wojna ingerowała w materię dziennikowego zapisu: czy była tematem dominującym czy nasuwała jakieś ogólniejsze refleksje na temat pisania, wojny, historii, natury ludzkiej, Boga; czy przeciwnie - pojawiała się marginalnie, w tle?
- czy dziennik pomaga w ustaleniu indywidualnej strategii zachowań wobec wojny?
- co było najistotniejsze dla pisarza podbitego kraju: fizyczne przetrwanie, świadczenie prawdy, duchowa niezależność, uporanie się z wewnętrznym chaosem?
- jak oceniano przeszłość, tradycję (historyczną, polityczną, kulturową, filozoficzną)?
- jaką przyszłość projektowano (dla siebie i świata)?
- jak zapisywano czas wojenny, jakie strategie pisarskie tworzono lub przywoływano: reportażowo-faktograficzne, ściśle diarystyczne, eseistyczne (inne)?
- czy zapis wojenny wiąże się z poszukiwaniami nowego języka?
- jak dziennikowa twórczość wojenna wypada na tle całego dorobku pisarskiego danego twórcy: czy jest zmianą reguł pisarskiego działania czy ich potwierdzeniem?
Teksty literackie:
Leopold Buczkowski, Dziennik wojenny, wstęp i posłowie Sławomir Buryła, opracowanie tekstu dziennika Sławomir Buryła, Radosław Sioma, Olsztyn 2001. Maria Dąbrowska, Dzienniki 1914-1945, t. 3: Dzienniki 1936-1945, wybór, wstęp i przypisy Tadeusz Drewnowski, Warszawa 2000. Karol Irzykowski, Dziennik, t. 2: 1916-1944, opracowanie tekstu Barbara Górska, konsultacje Janina Bahr, Henryk Markiewicz, Barbara Winklowa, partie niemieckie przełożyli Ireneusz Kania, Andrzej Lam, Kraków 2001. Jarosław Iwaszkiewicz, Notatki 1939-1945, aneks Anna Iwaszkiewiczowa, przygotował do druku, uzupełnił przypisy i opatrzył posłowiem Andrzej Zawada, Wrocław 1991. Karol Ludwik Koniński, Uwagi 1940-1942, wybór, wstęp i przypisy Bronisław Mamoń, Poznań 1987. Zofia Nałkowska, Dzienniki, t. V: 1939-1944, opracowanie, wstęp i komentarz Hanna Kirchner, Warszawa 1996. Stanisław Rembek, Dziennik okupacyjny, z przedmową Marka Nowakowskiego, Warszawa 2000.
Opracowania:
Hanna M. Dąbrowolska, O Karolu Irzykowskim. Wspomnienia biograficzne i komentarze do dzieł oraz Karola Irzykowskiego część nie wydanych rękopisów, Łódź, b.d. (1947).
Michał Komar, Opisanie i wyjaśnienie części powodów, dla których w literaturze polskiej - mam tu na myśli powieść, dramat i scenariusz filmowy - nie powstało do tej pory i pewnie w najbliższych latach nie powstanie wielkie dzieło o czasach wojny i okupacji, „Dialog” 1973, nr 4.
Kazimierz Wyka, Życie na niby. Pamiętnik po klęsce, Kraków-Wrocław 1984.
Mirosław Lalak, Między historią a biografią. O prozie Stanisława Rembeka, Szczecin 1991.
Bronisław Mamoń, Pomiędzy rozpaczą a nadzieją, [w:] Koniński, Uwagi 1940-1942.
Andrzej Zawada, Wojenny notatnik Iwaszkiewicza,[w:] Iwaszkiewicz, Notatki 1939-1945.
Hanna Kirchner, Wstęp (do: ) Z. Nałkowska, Dzienniki, t. V: 1939-1945.
Jacek Leociak, Tekst wobec Zagłady. (O relacjach z getta warszawskiego), Wrocław 1997 (część I).
O dzienniku Leopolda Buczkowskiego. Z Zygmuntem Trziszką rozmawia Sławomir Buryła, „Kresy” 1997, nr 4.
Maria Janion, Płacz generała. Eseje o wojnie, Warszawa 1998.
Grażyna Borkowska, O co można mieć pretensje do Dąbrowskiej?, [w:] Pośród spraw publicznych i teatralnych. Marcie Fik - przyjaciele, koledzy, uczniowie, pod red. Marii Napiontkowej i Joanny Krakowskiej-Narożniak, Warszawa 1998.
Tejże, Maria Dąbrowska i Stanisław Stempowski, Kraków 1999.
Tadeusz Drewnowski, Rzecz russowska. O pisarstwie Marii Dąbrowskiej, wydanie trzecie przejrzane i uzupełnione, Kraków 2000 (wyd. 1 - 1981, wyd. 2 - 1987).
Hanna Kirchner, Holocaust w dziennikach Zofii Nałkowskiej i Marii Dąbrowskiej, [w:] Literatura polska wobec Zagłady, praca zbiorowa pod red. Aliny Brodzkiej-Wald, Doroty Krawczyńskiej i Jacka Leociaka, Warszawa 2000; przedruk w: Maski współczesności. O literaturze i kulturze XX wieku, pod red. Lidii Burskiej i Marka Zaleskiego, Warszawa 2001.
Frank Ankersmit, Pamiętając Holocaust: żałoba i melancholia, przełożyli Andrzej Ajschtet, Andrzej Kubis, Joanna Regulska, tekst poprawiła i uzupełniła Ewa Domańska, [w:] Pamięć, etyka, historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych. (Antologia przekładów), pod red. Ewy Domańskiej, Poznań 2002.
Sławomir Buryła, Prawda mitu i literatury. O pisarstwie Tadeusza Borowskiego i Leopolda Buczkowskiego, Kraków 2003.
Adam Fitas, Głos z labiryntu. O pismach Karola Ludwika Konińskiego, Wydawnictwo FNP, Wrocław 2003
.
Szkoła w polskim obrazie językowym
Zbierz słownictwo oznaczające naukę, nazwy osób i instytucji zajmujących się kształceniem oraz osób uczęszczających do szkoły lub pracujących w szkole (nie zapomnij o woźnej lub woźnym!). W przypadku wyrazów pochodnych zanalizuj ich budowę słowotwórczą, a jeśli słowa są pochodzenia obcego, określ ich rodowód. Podaj znaczenia wszystkich zebranych wyrazów. Wypisz związki frazeologiczne, w jakie wchodzą. Na podstawie słowników języka polskiego z różnych epok (zob. Przewodnik po tematach - Językoznawstwo: Lektura ogólna, Grupa A) spróbuj ustalić, kiedy weszły w użycie nazwy różnych typów szkół i uczelni oraz jak w ciągu wieków kształtowało się znaczenie słownictwa z dziedziny nauczania. Jakie zmiany znaczeniowe zachodziły w rozwoju przynależnych doń wyrazów? Jakich nazw szkół, nauczycieli, uczniów, studentów, woźnych używano w dawnych czasach, a dziś wyszły już z obiegu? Na podstawie słowników ustal przypuszczalny okres ich użycia i podaj ich znaczenie. Zbierz fragmenty utworów literackich lub innych źródeł pisanych ilustrujących ich występowanie w określonej epoce historycznej. Zbierz polskie przysłowia odnoszące się do sfery nauczania. Jak nauka, uczestnicy procesu kształcenia oraz związane z nim instytucje określane są w gwarze uczniowskiej?
Na podstawie badań uwzględniających podany zestaw zagadnień - badań, które przygotować mają materiałowe podstawy pracy (ich rezultaty należy przedstawić w załączonym Aneksie) - przygotuj rozprawę ukazującą w jaki sposób rozwijały się w polszczyźnie pojęcia z dziedziny nauczania, jaki obraz językowy szkolnictwa wyłania się z analiz tego pola leksykalnego. Zwróć uwagę na utrwalone w języku ślady przejmowania wzorców instytucjonalnych z innych kultur. Uwydatnij rolę myślenia metaforycznego czy metonimicznego przy tworzeniu pojęć związanych z nauczaniem, ukazując przenośne użycia wyrażeń ze sfery szkolnictwa w nowych dziedzinach zastosowań. Przeanalizuj, czym różni się obraz rzeczywistości szkolnej, wyłaniający się ze sposobów jej ujmowania w języku ogólnym, od obrazu tej rzeczywistości kreślonego z perspektywy gwary uczniowskiej.
Opracowania
Językowa kategoryzacja świata, red. R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska, Lublin 1996 (zwłaszcza studia: Z. Muszyński, Światy za słowami. Ich natura i porządek; A. Pajdzińska, Przejrzyście zatajone (Poetyckie glosy do potocznej kategoryzacji świata); D. Filar, A. Głaz, Obraz „ręki” w języku polskim i angielskim).
Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński., Lublin 1990.
M. Kita, A. Skudrzykowa, Człowiek i jego świat w słowach i tekstach, Katowice 2002 (rozdz. 11: Szkoła).
A.M. Lewicki, A. Pajdzińska, Frazeologia (część: Świat przez pryzmat frazeologizmów), [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin 2001.
J. Maćkiewicz, Świat widziany poprzez język, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” 1988, nr 30.
J.R. Taylor, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej, przeł. A. Skucińska, Kraków 2001 (rozdz. 7: Metonimia i metafora).
R. Tokarski, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Współczesny język polski (jw.).
A.Wierzbicka, Słownik kluczem do historii i kultury. „Ojczyzna” w językach niemieckim, polskim i rosyjskim, [w:] tejże, Język - umysł - kultura (rozdz. IV: Kultura a słownictwo), Warszawa 1999.
M. Wojtyła-Świerzowska, Czytanie, pisanie, liczenie, a także nauka - prasłowiańskie dziedzictwo w polszczyźnie? [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin 1999 (oraz słowniki polszczyzny różnych epok, słownik frazeologiczny, słownik etymologiczny; J.S. Bystroń, Przysłowia polskie, Kraków 1933; J. Krzyżanowski, Mądrej głowie dość dwie słowie, t. 1-2, Warszawa 1960).
Hamlet - książę polski. Metamorfozy postaci hamleta w polskim dramacie i teatrze.
Zagadnienia do wyboru:
Hamlet w porządku historycznym - jak dramat Szekspira wystawiano w polskim teatrze od prapremiery w 1798 roku we Lwowie po dzień dzisiejszy, m.in. - najznamienitsi polscy odtwórcy Hamleta?
Hamlet współczesny: - „polityczny” (ewent.: Hamlet swojej epoki), ze szczególnym uwzględnieniem inscenizacji po 1956 (m.in. Hamlet Leszka Herdegena w Krakowie, 1956; Hamlet Igora Przegrodzkiego we Wrocławiu, 1957; Hamlet Edmunda Fettinga w Gdańsku, 1960) oraz w latach osiemdziesiątych, po 13 grudnia 1981, także w Teatrze TV, zwłaszcza Janusza Warmińskiego, Warszawa, Teatr Ateneum 1983 i Jana Englerta, Teatr TV 1985; oddźwięk tych inscenizacji w poezji (np. „październikowe” u Herberta czy Woroszylskiego);
Hamlet współczesny: - „codzienny”, „zwyczajny chłopak”, „młody”, „nagi” (w tym - obnażony wewnętrznie), tu: interpretacja postaci w inscenizacjach po 1945, np. Wilama Horzycy (Adam Hanuszkiewicz), Poznań 1950, Andrzeja Wajdy (Jerzy Stuhr i Teresa Budzisz-Krzyżanowska), Kraków, Stary Teatr 1981 i 1989, Gustawa Holoubka (Holoubek, 1962 oraz Piotr Fronczewski, 1979, w Teatrze Dramatycznym, Jan Englert w Teatrze Telewizji), Hanuszkiewicza (Daniel Olbrychski), Warszawa 1970, Marka Okopińskiego, Gdańsk 1974, Jerzego Grudy, Szczecin 1979, Henryka Tomaszewskiego, Wrocław, Teatr Pantomimy, 1979, Krzysztofa Nazara, Gdańsk, 1996, Krzysztofa Warlikowskiego (Jacek Poniedziałek), Warszawa 1999, Krzysztofa Jasińskiego, Kraków, Teatr STU, 2000 + niezrealizowany, a opisany Hamlet Radziwiłowicza w inscenizacji Swinarskiego.
Każdy bohater swojej epoki z natury rzeczy bywa Hamletem - jak odzwierciedla się ta prawidłowość w interpretacji postaci i dramatu?
Hamlet - zagadnienia interpretacji, m.in. Hamlet jako inspirator, Hamlet jako autor dramatu o Hamlecie, maska Hamleta, sztuka teatru: - teatr w teatrze, aktor - polityk, aktor - kreator świata przedstawionego, aktorstwo jako maska;
Hamlet w sztuce: motywy hamletyczne, przetworzenia i inspiracje, m.in. w malarstwie (Malczewski, Hamlet z margerytką, nawiązujący i do Hamleta i do Szczęsnego) i literaturze.
Hamlet „przetworzony” dramatycznie:
Horsztyński Słowackiego (inscenizacja Edmunda Wiercińskiego w Teatrze Polskim w Warszawie, 1953;
Hamlet Wyspiańskiego (inscenizacje: Jerzego Grotowskiego, Opole; Jacka Woszczerowicza, Teatr Ateneum-Warszawa, Jerzego Grzegorzewskiego, Teatr Narodowy-Warszawa);
Hamlet Wtóry Romana Jaworskiego (inscenizacja Macieja Prusa, Teatr Polski-Poznań);
Po Hamlecie Żurka (m.in. inscenizacja Janusza Warmińskiego, Teatr Ateneum-Warszawa, łącząca się z wcześniejszą premierą Hamleta - Hamleta grał ten sam aktor), Fortynbras się upił Głowackiego.
Bibliografia (do wyboru):
J. Słowacki, Horsztyński (wyd. dowolne).
C. K. Norwid, Pisma wszystkie, PIW 1971, t. 4: Dramaty, Hamlet. Akt pierwszy. Scena druga, s. 251-263.
S. Wyspiański, Studium o „Hamlecie” (wyd. dowolne).
R. Jaworski, Hamlet Wtóry, „Archiwum Literackie” t. 28, 1995 (wraz z art. rzecz komentującym).
J. Głowacki, Fortynbras się upił, „Dialog” 1990 nr 1.
J. Żurek, Po Hamlecie w: Po Hamlecie i inne sztuki, Słowo/obraz/ terytoria, Gdańsk 2002.
Hasło: Hamlet, w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa.
Z. Krasiński, Listy do Delfiny Potockiej, Warszawa 1975.
Z. Krasiński, Listy do różnych adresatów, Warszawa 1991, t. I, s.252-253, 466.
E. Csató, Szkice o dramatach Słowackiego, Warszawa 1966.
J. Kleiner, Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, t. 1-3, Warszawa 1923.
J. Kleiner, Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, t. IV, Warszawa 1927.
A. Kowalczykowa, Słowacki, Warszawa 1994.
A. Kowalczykowa, Dramat i teatr romantyczny, Warszawa 1997.
D. Siwicka, Romantyzm 1822-1863, Warszawa 1995.
J. Skuczyński, Odmiany form dramatycznych w okresie romantyzmu. Słowacki, Mickiewicz, Krasiński, Toruń 1993.
A. Witkowska, Wielcy romantycy polscy. Sylwetki, Warszawa 1980.
A. Witkowska, Literatura romantyzmu, Warszawa 1989.
A. Witkowska, R. Przybylski, Romantyzm, Warszawa 1997.
W. Chwalewik, Polska w „Hamlecie”, Wrocław 1956.
„Didaskalia” 2003, nr 57.
Encyklopedia kultury. Teatr - Widowisko (pod red. M. Fik), Instytut Kultury, Warszawa 2000.
M. Fik, Trzydzieści pięć sezonów. Teatry dramatyczne w Polsce w latach 1944-1979, Warszawa 1981.
Ludwik Flaszen, Studium o Hamlecie w teatrze Laboratorium, „Notatnik Teatralny” 1992, z. 4.
A. Grodzicki, Reżyserzy polskiego teatru, Warszawa 1979.
J. Komorowski, „Hamlet” Williama Shakespeare’a, Warszawa 1992.
J. Kopciński, Którędy do wyjścia, Warszawa 2002 (Reżyserskie solówki).
J. Kott, Szkice o Szekspirze, Warszawa 1962, lub tegoż: Szekspir współczesny, Warszawa 1965, Kraków 1990 lub Pisma wybrane t. 2: Teatr czytany, Warszawa 1991, s. 7-212 oraz
tegoż: Płeć Rozalindy, Kraków 1992.
M. Masłowski, Gest, symbol i rytuały polskiego teatru romantycznego, Warszawa 1998.
E. Morawiec, Powidoki teatru, Kraków 1991.
J. Opalski, Rozmowy o Konradzie Swinarskim i Hamlecie, Kraków 1988.
Z. Osiński, Grotowski i jego Laboratorium, Warszawa 1980.
Z. Osiński, Teatr „13 Rzędów” i Teatr Laboratorium „13 Rzędów”. Opole 1959 - 1964. Kronika - bibliografia, Opole 1997.
A. Okońska, Stanisław Wyspiański, Warszawa 1971 lub 1975.
M. Prussak, Wstęp, w: S. Wyspiański, Hamlet, Wrocław 1976, BN, s. I, nr 225 (lub „Pamiętnik Teatralny” 1973, z. 1).
Z. Raszewski, Wojciech Bogusławski, PIW, Warszawa 1972 (lub nast.).
D. Ratajczakowa, „Horsztyński” Słowackiego: historia, chaos, dramat, [w:] Na schodach Klio. Jedenaście ćwiczeń z myśli o dramacie historycznym, red. D. Ratajczakowa, I. Kiec, Poznań 1999.
J. Trznadel, Polski Hamlet: kłopoty z działaniem, NOWA, Warszawa 1989.
J. Walaszek, opis spektaklu Wajdy z roku 1989 - „Dialog” 1990/nr 6.
J. Walaszek, Teatr Andrzeja Wajdy, Kraków 2003.
A. Żurowski, Szekspir w cieniu gwiazd, Gdańsk 2000.
A. Żurowski, Szekspir - ich rówieśnik, Wyd. Uniw. Gdańskiego, Gdańsk 2003.
ANDRZEJ WAJDA, Hamlet IV (Kraków 1989)
T. Nyczek, Teatr jaki jest: łódka „Hamleta”, „Dialog” 1982, nr 1.
J. Walaszek, „Hamlet IV” Wajdy i Budzisz-Krzyżanowskiej, „Dialog” 1990, nr 6.
E. Baniewicz, Hamlet: gram dla siebie, „Twórczość” 1990, nr 5.
A. Hausbrandt, Antygono - idź do klasztoru, „Scena” 1990, nr 4-6.
J. Sieradzki, ... Aktorami ludzie, „Polityka” 1990, nr 7.
Zbiory recenzji (ewent. pojedyncze teksty z prasy) następujących autorów: Elżbiety Baniewicz, Edwarda Csató, Łukasza Drewniaka, Marty Fik, Zygmunta Grenia, Piotra Gruszczyńskiego, Józefa Kelery, Jana Kłossowicza, Jacka Kopcińskiego, Jana Kotta, Elżbiety Morawiec, Grzegorza Niziołka, Tadeusza Nyczka, Konstantego Puzyny, Stefana Treugutta, Andrzeja Wanata, Elżbiety Wysińskiej.
Czasopisma do wykorzystania: „Pamiętnik Teatralny”, „Dialog”, „Didaskalia”, „Teatr”, „Kultura”, „Przegląd Kulturalny”, „Współczesność”, „Życie Literackie”.