Wysłane przez operator w
Olimpiada Literatury i Języka Polskiego – temat konkursowy:
ZJAWISKO KANTOR
Podział tematyczny:
1. Tadeusz Kantor wobec awangardy plastycznej i literackiej (europejskiej i polskiej)
– ślady tradycji spotykane w dziele Kantora – choć jako awangardzista jest z założenia tradycji przeciwny;
dziedzictwo literackie: – romantyzm (Mickiewicz), Młoda Polska (Wyspiański); dwudziestolecie międzywojenne – Witkacy, Gombrowicz, Schulz; – tradycja manifestów (Breton, Artaud);
dziedzictwo plastyczne – awangarda, która była bliska Kantorowi: dadaizm (Duchamp, Chirico), kubizm ( Picasso), formizm (Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie), konstruktywizm (Malewicz, Strzemiński, Kobro, Stażewski), abstrakcjonizm (Kandinsky), kapiści i Grupa Krakowska (Jaremianka); – awangarda powojenna, po II wojnie (Beuys, Matta, Christo, Vostell).
– bunt jako postawa twórcza
2. Tadeusz Kantor – artysta teatru:
a) „Ojcowie założyciele” teatralnych poczynań:
– dziedzictwo teatralne: – Mickiewicz, Wyspiański, L. Schiller, Witkacy, A. Pronaszko;
Craig, Appia, Meyerhold, Artaud, Tairow, Wachtangow.
– dziedzictwo dramaturgiczne: – Mickiewicz, Słowacki, Wyspiański, Witkacy, Maeterlinck,
Cocteau, Błok.
– tradycja krakowskiego teatru Cricot
– krakowska tradycja malarzy-reżyserów
b) Kantor – rzemieślnik, scenograf dla innych reżyserów
c) Kantora teatr totalny:
– tekst dramatyczny w teatrze Kantora: – sposoby czytania tekstu w nowoczesnym teatrze
(Craig, Artaud, Schiller, Witkacy)
– kategoria inscenizacji w teatrze Kantora
– rzeczywistość zdegradowania spektakli Kantora:
– groteska
– okrucieństwo
– powtórzenie jako zasada konstrukcyjna
– autor spektaklu jako spiritus movens i zarazem „nadzorca” działań
scenicznych
– organizacja przestrzeni scenicznej – plastyka przestrzeni scenicznej
(odrzucenie koncepcji teatru plastycznego)
– scenografia
– aktor w teatrze Kantora:
– koncepcja „nie-grania” – amator w teatrze
– ruch – rytm
– kostium
– rekwizyt: przedmiot – „maszyny”
– manekin – lalka, kukła
– muzyka – głos
– aktor Kantora na tle innych koncepcji sztuki aktorskiej XX wieku
d) Teatr Kantora w kontekście teatru postdramatycznego
e) Twórczość Kantora jako źródło inspiracji dla pokoleń następnych
f) Etapy rozwoju Cricot 2
3. Kantor czytany
– literackie inspiracje Kantora (Witkacy, Bruno Schulz, Stanisław Wyspiański)
– Kantor wobec awangardy literackiej
– Tadeusz Kantor jako pisarz
– manifesty Kantora na tle „manifestomanii” awangardowej
– notatnik jako forma ekspresji
– eseistyka Kantora
– Kantor jako krytyk i teoretyk sztuki – reinterpretacja sztuki klasycznej, czyli nowa hierarchia sztuki klasycznej – Rembrandt, Goya, Velasquez, Delacroix; Wit Stwosz, Matejko, Siemiradzki, Wojtkiewicz („kukiełki”), Wyspiański
– pisma Kantora jako teksty literackie
– scenariusze teatralne czy teksty kiterackie
– rola autokomentarza w sztuce nowoczesnej
– podsumowanie jako gatunek wypowiedzi
4. Tadeusz Kantor – malarz
– happeningi Kantora – pogranicze plastyki i teatru
– instalacje Kantora – malarskie i teatralne sposoby organizacji przestrzeni
– informel w malarstwie i teatrze Kantora
– konceptualizm u Kantora – fascynacja i odejście
– sztuka zerowa
– arte povera
– Realność Najniższej Rangi jako koncepcja malarska i teatralna
– l’objet d’art – myślenia malarza i reżysera o przedmiocie
– ambalaże – ich rola w plastyce i teatrze Kantora
– bio-obiekty
– Cricot 2 jako teatr plastyczny
Bibliografia ogólna (do wyboru):
T. W. Adorno, Esej jako forma, [w:] tegoż, Sztuka i sztuki, przeł. K. Krzemień-Ojak, wybór i wstęp K. Sauerland, Warszawa 1990.
C. Baumgarth, Futuryzm, przeł. J. Tasarski, Warszawa 1978.
H. Béhar, Dada i surrealizm w teatrze, przeł. P. Szymański, Warszawa 1975.
J. Brzękowski, Wyobraźnia wyzwolona, Kraków 1976.
H. Brzoza, Konstruktywistyczny teatr Meyerholda, „Sztuka”, 1979, z. 2/6.
P. Czapliński, Poetyka manifestu literackiego 1918 – 1939, Warszawa 1997.
J. Dąbkowska-Zydroń, Kulturotwórcza rola surrealizmu, Poznań 1999.
J. Dąbrowska-Zydroń, Surrealizm po surrealizmie, Warszawa 1994.
Surrealizm, wyb. i przeł. A. Ważyk, Warszawa 1976.
M. Delaperrière, Polskie awangardy a poezja europejska, przeł. A. Dziadek, Katowice 2004.
U. Eco, Dzieło otwarte, tłum. J. Gałuszka, L. Eustachiewicz, A. Kreisberg, M. Oleksiuk, Warszawa 1994.
G. Gazda, Futuryzm, Wrocław 1974.
M. Głowiński, Trzy młodopolskie manifesty literackie, [w:] tegoż, Ekspresja i empatia, Kraków 1997.
K. Janicka, Surrealizm, Warszawa 1985.
S. Jaworski, Między awangardą a nadrealizmem, Kraków 1976.
Manifesty romantyzmu 1790 – 1830, wybór tekstów i opracowanie A. Kowalczykowa, Warszawa 1995.
M. Lachowski, Awangarda wobec instytucji, Lublin 2006.
J. Lau, Teatr artystów „Cricot”, Kraków 1967.
Wiek awangardy, red. L. Bieszczad, Kraków 2006.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. S. Kozakiewicza, Warszawa 1969.
W. Meyerhold, Przed rewolucją (1905-1917), wstęp i wybór J. Koenig, przeł. A. Drawicz i J. Koenig, Warszawa 1988
P. Mróz, Surrealizm a filozofia. André Bretona przygoda z nadrzeczywistym, Kraków 1998.
A. Olszewski, Sztuka bezprzedmiotowa, Warszawa 1972.
J. Orska, Przełom awangardowy w dwudziestowiecznym modernizmie w Polsce, Kraków 2004.
K. Osińska, Klasztory i laboratoria, Gdańsk 2003.
C. Panek, Manifest literacki, „Litteraria”, 1979, XI.
R. Passeron, Encyklopedia surrealizmu, tłum. K. Janicka, Warszawa 1993.
R. Passeron, Surrealizm, tłum. E. Romkowska, Warszawa 2002.
T. Pawłowski, Happening, Warszawa 1988.
T. Peiper, Nowe usta, [w:] tegoż, Pisma, t. I, Tędy, Nowe usta, oprac. T. Podolska, Kraków 1972.
T. Peiper, Pisma wybrane, oprac. S. Jaworski, Wrocław 1979.
H. Richter, Dadaizm, sztuka i antysztuka, przeł. J. St. Buras, Warszawa 1986.
S. Stopczyk, Pod znakiem konstruktywizmu, Warszawa 1987.
W. Strzemiński, Teoria widzenia, Kraków 1974.
T. Szkołut, Awangarda, neoawangarda, postawangarda, Lublin 1999.
G. Sztabiński, Dlaczego geometria?, Łódź 2004.
B. Śniecikowska, Słowo – obraz – dźwięk, Kraków 2005.
A. Taborska, Spiskowcy wyobraźni, Gdańsk 2007.
Teatr pamięci Brunona Schulza, pod red. J. Ciechowicza i H. Kasjaniuk, Gdynia 1993.
A. Turowski, Awangardowe marginesy, Warszawa 1998.
A. Turowski, Konstruktywizm polski, Wrocław 1981.
A. Turowski, W kręgu konstruktywizmu, Warszawa 1979.
Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, t.2, Warszawa 2003
Nadrealizm europejski, wyb. i oprac. J. Waczków, Warszawa 1981.
H. Zaworska, O nową sztukę, Warszawa 1963.
M. Żurowski, Teoretycy futuryzmu, „Przegląd Humanistyczny”, 1959, nr 5.
Bibliografia podmiotowa:
T. Kantor, Pisma, t. I, Metamorfozy. Teksty o latach1934–1974, wyb. i oprac. K. Pleśniarowicz, Kraków 2005.
W. Borowski, Tadeusz Kantor, Warszawa 1982;
T. Kantor, Pisma, t. II, Teatr Śmierci. Teksty z lat 1975–1984, wyb. i oprac. K. Pleśniarowicz, Kraków2004;
T. Kantor, Pisma, t. III, Dalej już nic... Teksty z lat 1985–1990, wyb. i oprac. K.Pleśniarowicz, Kraków 2005.
T. Kantor, Lekcje mediolańskie 1986, Kraków 1991.
T. Kantor, Metamorfozy. Teksty o latach 1939 - 1974, wybór i oprac. J. Pleśniarowicz, Kraków 2000.
T. Kantor, Mówić wtenczas o śmierci było nietaktem. Sztuka jest bliska śmierci, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, 2005, (LIX) nr 1 (268).
Wywiady w Informatorze
Bibliografia przedmiotowa (do wyboru):
W. Borowski, Tadeusz Kantor, Warszawa 1982.
K. Fazan, Gry z komizmem w teatrze śmierci, „Didaskalia” nr 82, grudzień 2007.
K. Fazan, Projekty intymnego teatru śmierci. Wyspiański, Leśmian, Kantor, Kraków 2010.
M. Fik, (oprac.) Przeciw konwencjom, Warszawa 1994, s. 244-260.
T. Kantor, Dwa komentarze, „Dialog” 1989,nr 1.
T. Kantor, Wielopole, Wielopole, Kraków-Wrocław 1984.
J. Kłossowicz, Tadeusz Kantor. Teatr, Warszawa 1991.
J. Kott, Kadysz. Strony o Tadeuszu Kantorze, wybór i red. P. Kłoczowski, Gdańsk 1997.
J. Kott, Kamienny potok, Kraków 1991, rozdz. Teatr esencji: Kantor i Brook.
Metoda klisz [rozmowa], „Dialog” 1980, nr 12.
K. Pleśniarowicz, Teatr Śmierci Tadeusza Kantora, Chotomów 1990.
Informatory
Hommage a Tadeusz Kantor, pod red. K. Pleśniarowicza, Kraków 1999.
Kantor. Wielopole, Wielopole. Dossier, red. J. Chrobak, N. Zarzecka, Kraków 2007.
T. Kantor, Malarstwo i rzeźba, Kraków 1991.
T. Kantor, Obiekty/Przedmioty. Zbiory Cricoteki, red. E. Ryżewska, Kraków 2007.
T. Kantor, Scenografie dla teatrów oficjalnych, red. M. Paluch – Cybulska, Kraków 2006.
Teatr Cricot 2. Informator 1987 – 1988, Kraków 1989.
T. Kantor, Umarła klasa, Sopot 2004.
T. Kantor, Wędrówka, red. J. Chrobak, L. Stangret, M. Świca, Kraków 2000.
T. Kantor, Zbiory publiczne. Katalog prac, red. A. Halczak, Kraków 2003.
N. Király, Ars poetica Tadeusza Kantora, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, 2005 (LIX), nr 1 (268).
O «Umarłej klasie», rozmowa K. Puzyny, T. Różewicza i A. Wajdy, „Dialog”, 1977, nr 2.
K. Pleśniarowicz, Teatr nie-ludzkiej formy, Kraków 1994.
K. Pleśniarowicz, Teatr Śmierci Tadeusza Kantora, Chotomów 1990.
M. Porębski, Tadeusz Kantor. Świadectwa. Rozmowy. Komentarze, Warszawa 1997.
K. Puzyna, My umarli, [w:] tegoż, Półmrok, Warszawa 1982.
Teatr Cricot 2. Informator 1989-1990, red. A. Halczak, Kraków 1991.
Teatr pamięci Tadeusza Kantora. Wypisy z przeszłości, red. J. Chrobak, M. Wilk, Dębica 2008.
„Umarła klasa” Tadeusza Kantora, czyli nowy traktat o manekinach. Rozmowa Krzysztofa Miklaszewskiego z Tadeuszem Kantorem. „Magazyn Kulturalny”, 1976, nr 1.
W cieniu krzesła. Malarstwo i sztuka przedmiotu Tadeusza Kantora, red. T. Gryglewicz, Kraków 1997.
„Zostawiam światło, bo zaraz wrócę”. Tadeusz Kantor we wspomnieniach swoich aktorów, pod red. J. Kunowskiej, Kraków 2005.