Genologia Mickiewicza

Wysłane przez operator w

 

        „Docieranie przez artystę do własnego słowa to przede wszystkim odnajdywanie gatunku i stylu […]” (M. Bachtin)

 

Przedstawione poniżej propozycje stanowią jedynie pulę możliwych, niejednorodnych ujęć problemu; nie są regularnym konspektem, otwierają obszar potencjalnych wątków badawczych. Olimpijczyk ma tu sporo możliwości: od przekrojowego potraktowania wybranego tematu po ogląd wybranego utworu Mickiewicza w kontekście proponowanej problematyki. Istnieje również możliwość indywidualnego rozbudowania konspektu tzn. podjęcia własnej wizji problemu nieprzewidzianego przez autora tematu.

 

      Temat dotyczy wyłącznie twórczości artystycznej Mickiewicza.

 

 

  1. Genologia jako możliwość badawcza: przedmiot i zakres badań; nauka o gatunkach literackich a specyfika twórczości słownej; możliwość głębokiej charakterystyki ekspresji artystycznej przez pryzmat gatunków.

 

  1. Gatunki romantyczne; genologia romantyzmu europejskiego a gatunki  literackie w literaturze polskiej pierwszej połowy XIX wieku; stosunek pokolenia romantycznego do praktyki gatunkowej i norm genologicznych.

 

  1. Świadomość gatunkowa Mickiewicza.

 

  1. Praktyka genologiczna Mickiewicza:

 

  1. zmienny (ewolucyjny) charakter poszukiwań gatunkowych poety (oda, hymn, jamb, ballada, sonet, elegia, poemat, powieść poetycka, dramat, epos, wiersz liryczny, bajka, aforyzm);
  2. gatunki Mickiewicza wobec „tworzywa” rodzajowego; liryczność jako dominanta tej twórczości; epickość, dramatyczność i ich funkcje liryczne; liryczność jako element wypowiedzi epickiej i dramatycznej;
  3. kształt gatunkowy utworu a charakter ekspresji poety (związek przesłania utworów z ich genologicznym kształtem);
  4. stosunek Mickiewicza do konwencji gatunkowej; co decyduje o doborze gatunku i w jaki sposób poeta realizuje genologiczną normę;
  5. rozpiętość poszukiwań genologicznych Mickiewicza: między eposem a miniaturą liryczną;
  6. hierarchizacja gatunków; na ile można mówić o takim problemie u autora Dziadów?
  7. gatunki poetyckie wobec prozatorskich form wypowiedzi poety: podobieństwa i rozbieżności; 
  8. oryginalność genologii Mickiewicza; jej specyfika na tle wyborów gatunkowych Słowackiego, Krasińskiego, Norwida („poeta przemian” – na ile ta formuła odnosi się do genologicznych poszukiwań Mickiewicza?
  9. kategorie rodzajowe i gatunkowe a estetyczne nacechowanie twórczości poety (np. liryka a liryczność; gawęda a gawędowość; ballada i balladowość).

 

 

Źródła:

 

  1. Mickiewicz, Dzieła, wydanie rocznicowe 1798 – 1998, red. naczelna: Zbigniew Jerzy Nowak, Maria Prussak, Zofia Stefanowska, Czesław Zgorzelski, Warszawa 1993 – 2005.

 

 

Literatura przedmiotu (wybrana):

 

W. Borowy, Poeta przeobrażeń, [w:] tenże, O poezji Mickiewicza, wydanie drugie uzupełnione, Lublin 1999.

 

K. Górski, Mickiewicz jako bajkopisarz, „Pamiętnik Literacki” 1955 lub [w:] tenże: Mickiewicz. Artyzm i język, Warszawa 1977.

 

T. Kostkiewiczowa, Oda w poezji polskiej. Dzieje gatunku, Wrocław 1996, rozdział. I: Tradycje antyczne; rozdz. V: Apogeum gatunku; rozdz. VI: Oda w czasach romantyzmu.

 

T. Kostkiewiczowa, Oda, [w:] Słownik literatury polskiego Oświecenia,  red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 2002.

 

B. Kuczera-Chachulska, Przemiany form i postaw elegijnych w liryce polskiej XIX wieku, Warszawa 2002 (stąd część książki poświęcona Mickiewiczowi).

 

M. Maciejewski, Narodziny powieści poetyckiej w Polsce, Wrocław 1970.

 

M. Maciejewski, Od erudycji do poznania. Z dziejów romantycznej liryki opisowej, „Roczniki Humanistyczne” 1966, z. 1.

 

I. Opacki, Ewolucje balladowej opowieści, Lublin 1961.

 

I. Opacki, Człowiek w sonetach przełomu (O sonetach Mickiewicza), [w:] tenże, Poezja romantycznych przełomów. Szkice, Wrocław 1972; lub [w:] tenże, „W środku niebokręga”. Poezja romantycznych przełomów, Katowice 1995.

 

I. Opacki, Romantyczna. Epopeja. Narodowa. Z epilogiem?, [w:] tenże, „W środku niebokręga”. Poezja romantycznych przełomów, Katowice 1995.

 

I. Opacki, hasła: Sonet i Sonety krymskie, Sonety odeskie [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. II, Warszawa 1985.

 

I. Opacki, Z zagadnień cyklu sonetowego w polskim romantyzmie, [w:] A. Opacka, I. Opacki, Ruch konwencji. Szkice o poezji romantycznej, Katowice 1975.

 

L. Pszczołowska, Sonet od Renesansu do Młodej Polski, [w:] Słowiańska Metryka Porównawcza, t. V: Sonet, red. L. Pszczołowska, D. Urbańska, Warszawa 1993,.

 

L. Pszczołowska, Wiersz nieregularny, Wrocław 1987, s. 77 i 86-87 oraz rozdz. nast. Ody, hymny….

 

P. Śniedziewski, Elegijna świadomość romantyków, Gdańsk 2015.

 

Wstęp do: Ballada polska, oprac. Cz. Zgorzelski, I. Opacki, Wrocław 1962, BN I 177.

 

Cz. Zgorzelski, W kręgu „Ody do młodości”, Wstęp do: A. Mickiewicz, Wybór poezji, t. I, Wrocław 1986, BN I 6, lub [w:] Cz. Zgorzelski, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Warszawa 1976 (lub wydanie późniejsze).

 

Cz. Zgorzelski, Duma poprzedniczka ballady, Toruń 1949.

 

Cz. Zgorzelski, Elegijna poezja Mickiewicza, [w:] tenże, Zarysy i szkice literackie, Warszawa 1988.

 

Uwaga: literatura przedmiotu związana z poszczególnymi utworami Mickiewicza lub blokami zagadnień znajduje się również w Przewodniku po tematach Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, Warszawa 2014.

 

 

Zagadnienia ogólne (literatura wybrana):

 

M. Bachtin, Problemy gatunków mowy,[w:] Estetyka twórczości słownej, tłum, D. Ulicka, oprac. tłum. i wstęp E. Czaplejewicz, Warszawa 1986.

 

M. Głowiński, hasło: Genologia, w: M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński,  Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, wyd. trzecie poszerzone i poprawione, Warszawa 1998 (zob. również literatura przedmiotu zamieszczona pod hasłem).

 

Genologia dzisiaj, praca zbiorowa pod red. W. Boleckiego i I. Opackiego, Warszawa 2000 (stąd zwłaszcza: K. Bartoszyński, Wobec genologii).