Wysłane przez kg_sekretarz w
Na podstawie wybranych utworów literackich z różnych epok (oraz opracowań) zastanów się nad przemianami powieści historycznej jako formie refleksji nad teraźniejszością oraz przejawie wrażliwości historiozoficznej.
Zagadnienia szczegółowe (do wyboru i rozwinięcia w toku indywidualnych dociekań):
– geneza i fazy rozwojowe gatunku oraz świadomość krytyczna związana z przemianami powieści historycznej (na przykładzie wypowiedzi dawnej krytyki literackiej w konfrontacji z realizacjami gatunku w XIX i XX wieku);
– wybitne realizacje gatunku i ich twórcy: wybierz przykłady z różnych epok, wskaż kryterium porównania (np. nawiązanie do tego samego motywu z historii polskiej lub powszechnej) i zastanów się nad przemianami poetyki i problematyki powieści historycznej;
– szczególna rola powieści historycznej w literaturze polskiej XIX i XX wieku: powieść historyczna jako kostium, maska umożliwiająca podejmowanie kluczowych zagadnień polskiej tożsamości, świadomości (kontekst cenzury);
– wybrane polskie powieści historyczne w konfrontacji z kilkoma powieściami zagranicznymi; porównaj sensy i poetykę utworów, zastanawiając się nad specyfiką rozwoju gatunku w kontekście polskim;
– przyczyny zaniku tradycyjnej powieści historycznej (na wybranych przykładach z literatury polskiej końca XX i początku XXI wieku na tle historii gatunku), dryfowanie powieści historycznej w stronę fantastyki, przenikanie gatunku do form kultury popularnej (gry z tradycją literacką w tych realizacjach).
Utwory
(do wyboru, w miarę możliwości korzystamy z wydań Biblioteki Narodowej wraz ze wstępem):
- XIX wiek:
H. Sienkiewicz: Trylogia; Krzyżacy; Quo vadis?
J.I. Kraszewski: Krzyżacy 1410; Rzym za Nerona; Stara baśń
Wypowiedzi krytyczne: J.I. Kraszewski, Słówko o prawdzie w romansie historycznym; Obrazy przeszłości, w: Kraszewski o powieściopisarzach i powieści, oprac. S. Burkot, Warszawa 1962; inne wypowiedzi, w tym Prusa i Sienkiewicza, dotyczące powieści historycznej w antologii Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985 i wyd. nast.
- XX wiek:
J. Iwaszkiewicz, Czerwone tarcze, Warszawa 1934 i wyd. nast.
H. Malewska, Apokryf rodzinny, Kraków 1965 i wyd. nast.; Przemija postać świata, Warszawa 1972.
T. Parnicki, Srebrne orły, Jerozolima 1944 i wyd. nast.; Koniec Zgody Narodów, Meksyk 1955; Twarz Księżyca, Meksyk 1961; cykl Nowa Baśń; Rodowód literacki, Warszawa 1974; Historia w literaturę przekuwana, Warszawa 1973.
W. Terlecki, Dwie głowy ptaka. Powrót z Carskiego Sioła, Warszawa 1975.
- XXI wiek:
J. Dukaj, Lód, Kraków 2007.
J. Dukaj, Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe, Kraków 2015.
O. Tokarczuk, Księgi Jakubowe, Kraków 2014.
Sz. Twardoch, Drach, Kraków 2014.
Opracowania (do wyboru zgodnie z profilem pracy):
K. Bartoszyński, O poetyce powieści historycznej, w: idem, Powieść w świecie literackości, Warszawa 1991.
T. Bujnicki, Powieść historyczna według Sienkiewicza. Teoria i praktyka, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2016 (5) (i inne wybrane artykuły z tego numeru pt. (Nowa) powieść historyczna) https://czasopisma.uni.lodz.pl/czytanieliteratury/article/view/1315
T. Bujnicki, Od „Krzyżaków” do „Srebrnych Orłów” : ewolucja polskiej powieści historycznej o średniowieczu, w: W kręgu przemian polskiej prozy XX wieku, pod red. T. Bujnickiego, Wrocław 1978.
T. Bujnicki, Polska powieść historyczna XIX wieku, Wrocław 1990.
S. Burkot, Powieści historyczne Władysława Lecha Terleckiego, w: Powieść historyczna dawniej i dziś, pod red. R. Stachury, T. Budrewicza, B. Farona; przy współpracy K. Gajdy, Kraków 2007.
H. Bursztyńska, Henryk Sienkiewicz w kręgu oddziaływania powieści historycznych Józefa Ignacego Kraszewskiego, Katowice 1977.
A. Chomiuk, Między słowem a przeszłością : strategie dokumentarne w polskiej powieści historycznej ostatniego półwiecza, Lublin 2009.
M. Czermińska, Czas w powieściach Parnickiego, Wrocław 1972.
P. Gorliński-Kucik, Pamięć przeszłości versus Historia. O „Lodzie” Jacka Dukaja, „Tematy i Konteksty” 2015, nr 5.
M. Głowiński, Narracja historyczna: narracja w powieści historycznej, w: Narracja, historia, fikcja: dawne kultury w historiografii i literaturze, pod red. Ł. Grutzmachera, Warszawa 2009.
A. Juszczyk, Retoryka a poznanie : powieściopisarstwo Teodora Parnickiego, Kraków 2004.
R. Koziołek, Zdobyć historię: problem przedstawienia w „Twarzy księżyca” Teodora Parnickiego, Katowice 1999.
A. Lipatow, Powieść historyczna: ogólne prawidłowości a swoistość narodowa. Rosyjsko-polskie paralele typologiczne od XVIII do połowy XIX wieku, przeł. J. Sidorska, „Pamiętnik Literacki” 1990, z. 3. http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1990-t81-n3/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1990-t81-n3-s3-22/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1990-t81-n3-s3-22.pdf
G. Lukács, Klasyczna postać powieści historycznej, przeł. C. Przymusiński, w: idem, Od Goethego do Balzaka. Studia z historii literatury XVIII i XIX wieku, Warszawa 1958.
M. Kwapiszewski, Powieść historyczna z tezą. O „Wernyhorze” Michała Czajkowskiego, „Pamiętnik Literacki” 1997, z. 2. http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1997-t88-n2/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1997-t88-n2-s3-11/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1997-t88-n2-s3-11.pdf
P. Małochleb, Zanikający gatunek?, „Nowa Dekada Krakowska” 2017, nr 1/2 (i inne wybrane artykuły z działu „Powieść historyczna dziś” w tym numerze) http://nowadekada.pl/wp-content/uploads/2018/04/Nowa-Dekada-Krakowska-2017-nr-1-2.pdf
P. Małochleb, Przepisywanie historii. Powstanie styczniowe w powieści polskiej w perspektywie pamięci kulturowej, Warszawa–Toruń 2014.
H. Markiewicz, Polskie spory o powieść historyczną (do końca XIX wieku), w: Kultura staropolska – kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. zb., Warszawa 1997.
M. Medecka, „Apokryf rodzinny” jako odmiana dwudziestowiecznej powieści historycznej, Lublin 2007.
J. Narbutt, Od Kraszewskiego do Parnickiego: główne etapy rozwoju polskiej powieści historycznej i inne szkice, Katowice 2000.
E. Nawrocka, Powieść jako apokryf historii. Pisarstwo historyczne Władysława Terleckiego, w: Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010.
B. Reizow, Francuska powieść historyczna w epoce romantyzmu, tłum. P. Hertz, Warszawa 1969.
H. Serkowska, Alegorie teraźniejszości (o włoskiej powieści historycznej u schyłku XX wieku) „Literatura na Świecie” 2005, nr 3/4.
J. Tazbir, Historia w powieści, w: Słownik literatury XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
Teoretyczne aspekty powieści historycznej, pod red. T. Bujnickiego. Katowice 1986.
W kręgu zagadnień polskiej powieści historycznej XIX w., pod red. L. Ludorowskiego, Lublin 1984 (tu zwłaszcza: M. Woźniakiewicz-Dziadosz: Powieść polityczna w masce historycznej. O „Zaklętym dworze” Walerego Łozińskiego; J. Orłowski: Trylogia Henryka Sienkiewicza a „Książę srebrny” Aleksego Tołstoja; A. Matuszewska: Przeciw potędze. O mowie ezopowej w polskiej powieści historycznej w dobie pozytywizmu).
H. White, Przeciw realizmowi historycznemu. Czytając "Wojnę i pokój", tłum. M. Nowak, w: idem, Proza historyczna, red. E. Domańska, tłum. zb., Kraków 2009.
M. Woźniakiewicz-Dziadosz, Kraszewskiego wizje przeszłości i przyszłości, Lublin 1997.
M. Zaleski, Naprzód w przeszłość, w: idem, Formy pamięci, Gdańsk 2004.
B. Zieliński, Serbska powieść historyczna: studia nad źródłami, ideami i kierunkami rozwoju, Poznań 1998.