Wysłane przez kg_sekretarz w
Wybierz kilka (3–4) utworów (polskich i obcych) i dokonaj ich analizy z punktu widzenia ukazanych w nich wartości o charakterze ponadczasowym, zwracając uwagę na sposoby ich literackiej artykulacji.
Przed przystąpieniem do analizy wybranych utworów przemyśl następujące problemy:
– czym jest wartość? Spróbuj sformułować własną definicję
– jakie cechy decydują o aksjologicznej uniwersalności danego zjawiska?
– jakie wartości najczęściej znajdują wyraz w literaturze dawnej?
– jak kształtuje się hierarchia wartości w piśmiennictwie dawnym?
– czy na przestrzeni epok dawnych dokonują się zmiany w wyborach i hierarchii wartości?
jeśli tak – co o nich decyduje? jeśli nie – dlaczego tak się dzieje?
– w jaki sposób w utworach literackich (w różnych gatunkach, formach wypowiedzi, w języku, stylu, budowie wiersza…) przejawiają się wartości ważne
w danym momencie historycznym? Jakie środki literackie najlepiej (najczęściej?) służą reprezentacji wartości uniwersalnych w utworze?
Spróbuj odnieść się do tych kwestii w analizie wybranych utworów.
Utwory literackie:
Chrestomatia staropolska: teksty do roku 1543, wybór i oprac. W. Wydra, W.R. Rzepka, red. nauk. W. Kuraszkiewicz, Wrocław 2004 (lub inne wydanie)
Franciszek Karpiński, Wiersze zebrane, cz. I, wyd. T. Chachulski, Warszawa 2005, seria „Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia”, t. 5; w otwartym dostępie: https://ibl.waw.pl/5bppoocr.pdf; lub Franciszek Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997. „Biblioteka Narodowa” seria I, nr 89.
Franciszek Dionizy Kniaźnin, Poezje wybrane, wyboru dokonał i oprac. A.K. Guzek, Warszawa 1980
Jan Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 2019, „Biblioteka Narodowa”, seria I, nr 1 (lub wydania wcześniejsze w tym opracowaniu)
Ignacy Krasicki, Dzieła zebrane, pod red. Z. Golińskiego, t. 2 kontynuowany przez J.T. Pokrzywniaka i M. Parkitnego, Seria pierwsza. Pisma literackie, t. 1: Poematy, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1989; t. 2: Zbiory wierszy, oprac. T. Kostkiewiczowa, Poznań 2019
Jan Andrzej Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. Leszek Kukulski, Warszawa 1971
Wacław Potocki, Dzieła, oprac. Leszek Kukulski, t. 1–3, Warszawa 1987
Mikołaj Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz, Warszawa 2001, seria: „Biblioteka Pisarzy Staropolskich”, t. 23
Franciszek Zabłocki, Fircyk w zalotach, oprac. J. Pawłowiczowa, Wrocław 1986. „Biblioteka Narodowa”, Seria I, nr 176 (lub inne wydania w tym opracowaniu); Teatr Franciszka Zabłockiego, oprac. J. Pawłowiczowa, t. 1–5, Wrocław 1994–1996
Polecamy również biogramy twórców i teksty literackie zamieszczone na stronie internetowej http://www.staropolska.pl/
Literatura przedmiotu:
Jan Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, wyd. 2 uzup., Kraków 1996 lub Kraków 2001
Tomasz Chachulski, Edytorstwo jako historia literatury i inne studia o poezji polskiej XVIII wieku, Warszawa 2019, rozdz. Próba poezji metafizycznej, s. 71–87
Marcin Cieński, Literatura polskiego oświecenia wobec tradycji i Europy. Studia, Kraków 2013, szczególnie studia: Humanizm i oświecenie. Próba rozpoznań i uporządkowań, s. 23–34; Oświeceniowa humanitas: tradycja, modernizacja, nowe wartości, s. 35-60; Polska w europejskim kręgu wartości humanistycznych. Przełom oświeceniowo-romantyczny i kwestia wspólnoty z Europą, s. 61–86 i inne
Agnieszka Czechowicz, Różność w rzeczach. O wyobraźni pisarskiej Wacława Potockiego, Warszawa 2008, „Studia Staropolskie. Series Nova”, t. 16.
Czytanie Karpińskiego, pod red. B. Mazurkowej i T. Chachulskiego, cz. 1–2, Warszawa 2017, seria „Czytanie Poetów Polskiego Oświecenia”, tom 5, wybrane studia
Czytanie Kniaźnina, pod red. B. Mazurkowej i T. Chachulskiego, Warszawa 2010, seria „Czytanie Poetów Polskiego Oświecenia”, tom 1, wybrane studia
Czytanie Krasickiego, pod red. T. Kostkiewiczowej, R. Doktóra, B. Mazurkowej, Warszawa 2014, seria „Czytanie Poetów Polskiego Oświecenia”, tom 2, wybrane studia
Rolf Fieguth, „Sobie wielki”: o pięciu zbiorach lirycznych Franciszka Dionizego Kniaźnina, Warszawa 2018, rozdz.: Poeta wobec nurtów epoki stanisławowskiej. Garść uwag, s. 19–27; Życie poety. Próba charakterystyki i biografii, s. 28–58; Przyroda i Bóg, s. 252–259
Humanitas i christianitas w kulturze polskiej, red. nauk. tomu M. Hanusiewicz-Lavallee, Warszawa 2009, seria „Humanizm i idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej. Syntezy”, t. 4, wybrane studia
Roman Ingarden, Przeżycie, dzieło, wartość, Kraków 1966
Teresa Kostkiewiczowa, Studia o Krasickim, Warszawa 1997, rozdz. O ważnych motywach słownych poezji Krasickiego, s. 99–134
Estera Lasocińska, Epikurejska idea szczęścia w literaturze polskiej renesansu i baroku. Od Kallimacha do Potockiego, Warszawa 2014, „Studia Staropolskie. Series Nova”, t. 41Problematyka aksjologiczna w nauce o literaturze, studia pod redakcją S. Sawickiego i A. Tyszczyka, Lublin 1992; tu: Jadwiga Puzynina, Problematyka aksjologiczna w językoznawstwie, s. 59–72; Stefan Sawicki, Problematyka aksjologiczna w badaniach literackich, s. 95–110; Andrzej Tyszczyk, O pojęciu wartości negatywnej w literaturze, s. 137–152
Teresa Michałowska, Poetyka i poezja, Warszawa 1982, rozdz. Człowiek i czas (Wątki temporalne w poezji polskiego baroku), s. 396–430
Teresa Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995 i inne wyd., tu rozdz.: Poezja kościelna, s. 210–236 i 341–468; Poezja „kręgu przykościelnego”, s. 469–527
Józef Tomasz Pokrzywniak, Wstęp, w: Ignacy Krasicki, Satyry i listy, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1999, „Biblioteka Narodowa”, seria I, nr 169
Józef Tomasz Pokrzywniak, Ignacy Krasicki wśród pisarzy polskiego oświecenia, Poznań 2015, rozdz.: Satyryk wśród konwencji gatunku, s. 170–243 i Bajkopisarz wśród stereotypów, s. 244–267
Polonistyka i świat wartości. Edukacja polonistyczna jako wartość, red. M. Marzec-Jóźwicka, A. Karczewska, S.J. Żurek, Lublin 2019, tu artykuły: Iwona Morawska, Trwałość i zmienność wartości jako wyzwanie edukacyjne; Paulina Osak, Czy na „Miniaturę średniowieczną” Wisławy Szymborskiej można patrzeć za pomocą języka? Świat średniowiecznych i uniwersalnych wartości a świadomość językowa uczniów
Roman Sobol, Franciszek Karpiński, Warszawa 1987, seria „Małe Portrety Literackie”
Piotr Urbański, Stoicyzm i neostoicyzm w kulturze polskiej, w: Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej. Część pierwsza, red. nauk. tomu A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2010, seria „Humanizm i idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej. Syntezy”, t. 2
Tadeusz Witczak, Paradoksy „Sarmatyzmu”, w: Dramaty Franciszka Zabłockiego. Interpretacje, pod red. T. Kostkiewiczowej i M. Cieńskiego, Wrocław 2000, s. 115–126