Uczestników z Łotwy, Ukrainy, Białorusi obowiązują  przedstawione niżej zasady udziału:

ETAP SZKOLNY - NIEOBOWIĄZKOWY

W miarę możliwości zaleca się przeprowadzenie eliminacji szkolnych, podczas których uczniowie realizują następujące zadania:

Uczestnicy etapu szkolnego przygotowują dwie prace pisemne:

1. opowiadanie z elementami dialogu na temat: „Jeden dzień z życia młodego człowieka”;
2. streszczenie (ok. 200 słów) wybranego przez siebie utworu dramatycznego (z literatury polskiej, literatury kraju, w jakim odbywają się zawody, lub z literatury światowej);

Dialogi wplecione w opowiadanie powinny dotyczyć następujących tematów:

• plan dnia;
• przygotowanie i jedzenie posiłków;
• kupowanie;
• samopoczucie;
• ocena jakiegoś działania.

Uczestnikami ułożonych rozmów powinny być zarówno osoby znajome, bliskie narratorowi (dom, szkoła, krąg przyjaciół), jak i osoby przypadkowo spotkane (ulica, sklep, urząd). Jeden z tych dialogów powinien być rozmową przez telefon.

W czasie szkolnych eliminacji ustnych ich uczestnik powinien umieć:

1. przeczytać na głos swoje opowiadanie;
2. odpowiedzieć na pytania o użyte w nim formy wyrazów (zwłaszcza czasowników);
3. przekształcić wskazane przez egzaminatora dialogi ze swojego opowiadania na mowę zależną;
4. odpowiedzieć na pytania dotyczące streszczonego przez siebie utworu dramatycznego (osób, problematyki, autora, epoki);
5. ułożyć pytania do fragmentu polskiej prozy (XIX - XX w.), który otrzyma od egzaminatora (do strony tekstu);
6. krótko omówić treść poznanego właśnie fragmentu, potwierdzając swoje sądy przez cytowanie (odczytanie na głos) wybranych przez siebie zdań.

Fragmenty prozy powinny w zasadzie pochodzić z polskich wydań oryginalnych dostępnych w kraju zawodów. KG OLIJP na prośbę organizatorów może przesłać im wskazane teksty.

Standardy wymagań dla poszczególnych poziomów zaawansowania znajomości języka polskiego (Załącznik nr 1 do rozporządzenia MENiS z dnia 15.10.2003; poz. 1871 [3]).

ETAP II - ZAWODY REJONOWE

Do zawodów przystępują zarówno ci uczniowie, którzy brali udział w etapie szkolnym, jak i ci, którzy takiej możliwości nie mieli.

Podczas zawodów drugiego stopnia ich uczestnicy w części pisemnej przechodzą test potwierdzający średni poziom znajomości języka polskiego jako obcego oraz piszą rozprawkę, na temat, którego realizacja nie będzie wymagała odwoływania się do tekstów literackich z ustalonej wcześniej listy. Pozytywny wynik uzyskany z części pisemnej kwalifikuje do udziału w części ustnej, która obejmuje rozmowę o wybranych przez ucznia lekturach (jednej lub dwóch) oraz wskazanym przez niego pozaliterackim obszarze kultury polskiej (teatr, film, plastyka, architektura, obyczaje).

Łączne wyniki eliminacji drugiego etapu decydują o dopuszczeniu uczestników do eliminacji ogólnokrajowych.

Zadaniem etapu ustnego jest zbadanie następujących kompetencji uczestników:

Kompetencje historycznoliterackie

• ogólna orientacja w chronologii literatury polskiej;
• podstawowe cechy konwencji literackich poszczególnych epok - np. prądy literackie, idee filozoficzne, cechy językowe;
• umiejscowienie wybranych przez siebie przykładów literackich w kontekście epoki.
• Kompetencje z zakresu lektury dzieła
• podstawowe wiadomości z zakresu genologii: rodzaje i gatunki literackie (Uwaga: uczeń powinien dokładnie określić cechy rodzajowe i gatunkowe wybranych przez siebie utworów)
• najważniejsze kategorie teoretyczno literackie - np. narrator, podmiot mówiący, świat przedstawiony, kompozycja, środki artystyczne (podstawowa wiedza).

Część pisemna

A. Test kompetencji językowej - 30 pkt.

B. Rozprawka - 30 pkt

Część ustna

Rozmowa na temat wybranych lektur - 60 pkt.

Jak przebiega część ustna egzaminu?

Uczeń przed rozpoczęciem egzaminu dostarcza listę wybranych przez siebie lektur.

Zasady wyboru:

Z poniższej listy uczestnik wybiera 3 pozycje z różnych epok, w tym obowiązkowo co najmniej jeden dłuższy utwór prozatorski i co najmniej jeden wybór poezji. Jedna pozycja musi pochodzić z XX wieku. W ramach minimum obowiązkowego może zaproponować jedną samodzielnie wybraną - spoza listy -pozycję (tzn. utwór prozatorski, wybór wierszy lub dramat - z dowolnej epoki).

Lista lektur do wyboru

1. Bogurodzica
2. Jan Kochanowski: wybór fraszek (np. Do gór i lasów, Na lipę, Na dom w Czarnolesie, O doktorze Hiszpanie - min. 5)
3. Jan Kochanowski: Treny (7 i 8)
4. Jan Kochanowski: Pieśni (Czego chcesz od nas, Panie - p. XXV. Ks. II + inne - min 3)
5. Jan Andrzej Morsztyn: wybrany wiersz
6. Ignacy Krasicki: wybór bajek lub satyry: Pijaństwo, Żona modna, Do króla
7. Adam Mickiewicz: ballady (np. Romantyczność, Świteź lub Świtezianka. Lilie, Pani Twardowska - min. 4)
8. Adam Mickiewicz: Dziady cz. II
9. Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz (fragm. ks. I, ks. X)
10. Adam Mickiewicz: wybór wierszy, np. Niepewność, Reduta Ordona - min. 4
11. Juliusz Słowacki: wybór liryki (np. W pamiętniku Zofii Bobrówny, Swoiński w okopach Woli - min. 4)
12. Aleksander Fredro: Zemsta
13. Wybór nowelistyki pozytywistycznej, np.:
    Bolesław Prus: Kamizelka, Katarynka
    Maria Konopnicka: Mendel Gdański
    Henryk Sienkiewicz: Janko Muzykant (min. 4)
14. Wybrana powieść pozytywistyczna: np. Eliza Orzeszkowa: Nad Niemnem, Henryk Sienkiewicz: Quo vadis, wybrana część Trylogii, Bolesław Prus: Lalka lub inna powieść
15. Stanisław Wyspiański: Wesele
16. Gabriela Zapolska: Moralność pani Dulskiej
17. Leopold Staff: wybór wierszy (min. 4)
18. Bolesław Leśmian: Dusiołek lub inna ballada
19. Stefan Żeromski: Wierna rzeka
20. Stefan Żeromski: wybrane opowiadanie (np. Siłaczka, Rozdziobią nas kruki, wrony…)
21. Władysław Reymont: Chłopi (t. I)
22. Stefan Żeromski: Przedwiośnie
23. Julian Tuwim: wybrane wiersze (np. Do krytyków, Mieszkańcy, Sitowie - min. 4)
24. Maria Dąbrowska: Noce i dnie (t. I) lub Maria Kuncewiczowa: Cudzoziemka lub Leśnik
25. Maria Pawlikowska - Jasnorzewska: wybór wierszy (min. 4)
26. Witold Gombrowicz: Ferdydurke (cz. I)
27. Krzysztof Kamil Baczyński: wybór wierszy (min. 3)
28. Tadeusz Borowski: wybór opowiadań (np. U nas w Auschwitzu, Proszę państwa do gazu, Dzień na Harmenzach)
29. Gustaw Herling Grudziński: Inny świat
30. Czesław Miłosz: wybór wierszy (min. 4) lub wybrany utwór prozą
31. Zbigniew Herbert: wybór wierszy (min 4)
32. Miron Białoszewski: wybór wierszy (min. 4)
33. Wisława Szymborska: wybór wierszy (min. 4)
34. Jan Twardowski: wybór wierszy (min. 4)
35. Sławomir Mrożek: Tango
36. Tadeusz Konwicki: Kronika wypadków miłosnych
37. Hanna Krall: Zdążyć przed Panem Bogiem lub inna pozycja z tzw. literatury faktu (np. wybrany tom Ryszarda Kapuścińskiego)

Zasady egzaminu ustnego

Wiedza uczestnika i jego umiejętności interpretacyjno-analityczne będzie sprawdzana podczas egzaminu ustnego, który będzie miał charakter rozmowy na temat wybranych przez uczestnika utworów oraz ich kontekstu historycznoliterackiego (w wąskim zakresie!)

Uczestnikowi muszą być zadane co najmniej trzy pytania, dotyczące jednej lub dwóch wybranych przez niego lektur, w tym przynajmniej jedno pytanie o zagadnienie „teoretycznoliterackie” lub o język utworu.

Przykładowe pytania, które można postawić do każdego utworu:

1. Spróbuj określić główną ideę utworu.W jaki sposób jest ona wyrażana (np. poprzez język, kompozycję, konstrukcję bohatera itp.)
2. Scharakteryzuj głównego bohatera, podmiot liryczny, narratora…
3. Jaka wizja świata i człowieka ukazana jest w utworze?
4. Określ miejsce utworu w np.: całokształcie twórczości autora, na tle epoki, w kontekście tradycji i współczesności.
5. Określ przynależność rodzajową i gatunkową utworu.

Przykładowe zagadnienia, specyficzne dla poszczególnych utworów:

1. Bogurodzica - Idee kultury średniowiecznej wyrażone w utworze; Realizacja motywu maryjnego.
2. Jan Kochanowski: wybór fraszek (np. Do gór i lasów, Na lipę, Na dom w Czarnolesie, O doktorze Hiszpanie - min. 5) - Zróżnicowanie tematyczne fraszek; Fraszki jako pamiętnik liryczny.
3. Jan Kochanowski: treny (7 i 8) - Obraz ojca i dziecka; Sposoby wyrażania cierpienia; „Treny” jako świadectwo kryzysu światopoglądowego
4. Jan Kochanowski: pieśni (Czego chcesz od nas, Panie - p. XXV. Ks. II + inne - min 3) - Różnorodność tematyczna; Pieśni jako manifest światopoglądu renesansowego; Problematyka filozoficzna
5. Jan Andrzej Morsztyn: wybrany wiersz - Cechy konwencji barokowej; Świat barokowej wyobraźni
6. Ignacy Krasicki: wybór bajek lub satyry: Pijaństwo, Żona modna, Do króla - Komizm, satyra, ironia; Cechy oświeceniowego dydaktyzmu; Obraz społeczeństwa
7. Adam Mickiewicz: ballady (np. Romantyczność, Świteź lub Świtezianka. Lilie, Pani Twardowska - min. 4) - Obraz natury i człowieka; Ludowość; Problematyka moralna
8. Adam Mickiewicz: Dziady cz. II - Świat widzialny i zaświaty; Moralny ład świata; Sposoby budowania nastroju
9. Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz (fragm. ks. I, ks. X) - Idealizacja i realizm, Mała i wielka ojczyzna; Jacek Soplica jako bohater romantyczny
10. Adam Mickiewicz: wybór wierszy, np. Niepewność, Reduta Ordona - min. 4 - Różnorodność typów liryki i problematyki
11. Juliusz Słowacki: wybór liryki (np. W pamiętniku Zofii Bobrówny, Swoiński w okopach Woli - min. 4) - Prywatność i sprawy publiczne; Romantyczna kreacja podmiotu mówiącego i bohatera
12. Aleksander Fredro: Zemsta - Różne rodzaje komizmu; Obraz społeczeństwa; Obecność tradycji sarmackiej
13. Wybór nowelistyki pozytywistycznej, np.: Bolesław Prus: Kamizelka, Katarynka ;Maria Konopnicka: Mendel Gdański; Henryk Sienkiewicz: Janko Muzykant (min. 4) -- Tematy nowel; Realizm i publicystyczność; Realizacja haseł pozytywistycznych
14. Wybrana powieść pozytywistyczna: np. Eliza Orzeszkowa: Nad Niemnem, Henryk Sienkiewicz: Quo vadis, wybrana część Trylogii, Bolesław Prus: Lalka lub inna powieść - Realizacja haseł programowych epoki; Człowiek wobec historii; Obraz miasta i wsi; Wizerunki kobiet
15. Stanisław Wyspiański: Wesele - Wielość możliwości odczytania; Dramat narodowy; Obraz społeczeństwa; Mity narodowe
16. Gabriela Zapolska: Moralność pani Dulskiej - Czym jest „dulszczyzna”; Obraz środowiska mieszczańskiego; Komizm i satyryczność
17. Leopold Staff: wybór wierszy (min. 4) - Różnorodność tematów i form; Wizerunek człowieka i świata; Idee filozoficzne
18. Bolesław Leśmian: Dusiołek lub inna ballada: Świat wyobraźni Leśmianowskiej, Konkret i metafizyka; Baśniowość
19. Stefan Żeromski: Wierna rzeka - Człowiek wobec historii, Koncepcja losu ludzkiego; Obraz miłości
20. Stefan Żeromski: wybrane opowiadanie (np. Siłaczka, Rozdziobią nas kruki, wrony…) - Wizja historii; Tragizm losu ludzkiego; Idee społeczne i polityczne
21. Władysław Reymont: Chłopi (t. I) - Obraz kultury chłopskiej, „Chłopi” jako epopeja ludowa, Sacrum i profanum, Funkcje obrazów natury
22. Stefan Żeromski: Przedwiośnie - Problematyka społeczna i polityczna, Funkcje mitu o szklanych domach, Cezary Baryka jako bohater poszukujący wartości, Interpretacja końcowej sceny
23. Julian Tuwim: wybrane wiersze (np. Do krytyków, Mieszkańcy, Sitowie - min. 4) - Różne tematy liryki Tuwima, Świat wartości, Poeta i poezja
24. Maria Dąbrowska: Noce i dnie (t. I) lub Maria Kuncewiczowa: Cudzoziemka lub Leśnik - Koncepcja losu ludzkiego, Jednostka w społeczeństwie, Różnorodność typów bohaterów, Sztuka portetu psychologicznego
25. Maria Pawlikowska - Jasnorzewska: wybór wierszy (min. 4) - Kobieta i kobiecość, Obrazy miłości
26. Witold Gombrowicz: Ferdydurke (cz. I) - Satyra i groteska, Problematyka formy, Młodość i dojrzałość
27. Krzysztof Kamil Baczyński: wybór wierszy (min. 3) - Jednostka wobec historii, Katastrofizm i „spełniona Apokalipsa”, Obrazy wojny
28. Tadeusz Borowski: wybór opowiadań (np. U nas w Auschwitzu, Proszę państwa do gazu, Dzień na Harmenzach) - Specyficzne cechy narracji, Obraz życia w lagrze, Człowiek zlagrowany, Problematyka moralna
29. Gustaw Herling Grudziński: Inny świat - Interpretacja tytułu, Obraz łagru, Rozmaitość postaw ludzkich wobec totalitaryzmu
30. Czesław Miłosz: wybór wierszy (min. 4) lub wybrany utwór prozą - Człowiek wobec historii, Problematyka filozoficzna, Świat wartości
31. Zbigniew Herbert: wybór wierszy (min 4) - Problem odpowiedzialności moralnej człowieka, Problematyka wyboru moralnego, Sposoby wykorzystania tradycji
32. Miron Białoszewski: wybór wierszy (min. 4) - Obraz codzienności, Nowatorstwo formy, Cechy specyficzne języka poetyckiego
33. Wisława Szymborska: wybór wierszy (min. 4) - Prostota i skomplikowanie, Problematyka filozoficzna, Ironia i naiwność
34. Jan Twardowski: wybór wierszy (min. 4) - Sacrum i profanum, Obraz Boga, świata i człowieka, Franciszkanizm
35. Sławomir Mrożek: Tango - groteskowy obraz świata, różne możliwości interpretacji
36. Tadeusz Konwicki: Kronika wypadków miłosnych - Interpretacja tytułu, obraz życia na kresach, miłość i przyjaźń, cechy specyficzne prozy Konwickiego
37. Hanna Krall: Zdążyć przed Panem Bogiem lub inna pozycja z tzw. literatury faktu (np. wybrany tom Ryszarda Kapuścińskiego): cechy specyficzne literatury faktu, konstrukcja świata przedstawionego, obraz rzeczywistości.

Pytania mogą być przeróżne, ważne jest to, aby odpowiadając na nie, uczestnik Olimpiady wykazał się nie tyle mechaniczną umiejętnością streszczania i odtwarzania informacji o utworze, ile dociekliwością, wnikliwością badawczą, samodzielnością logicznie uargumentowanych sądów oraz czytelniczą wrażliwością.

Propozycja dodatkowa: wydaje się właściwe badanie na tym etapie także minimalnej wiedzy uczestników na temat literatury i życia kulturalnego krajów, z których pochodzą.

Za rozmowę uczestnik może otrzymać do 60 pkt.

ETAP III OGÓLNOKRAJOWY

W części pisemnej zawodów trzeciego stopnia uczeń rozwiązuje test językowy, z poziomu średnio-zaawansowanego oraz pisze krótką rozprawkę na temat, przy którego omówieniu będzie się mógł wykazać swoją wiedzą o literaturze i kulturze (zarówno polskiej, jak i kraju, w którym mieszka). Elementy z poziomu zaawansowanego w sprawdzianie znajomości języka polskiego jako obcego to: w zakresie słownictwa - umiejętność posługiwania się różnymi odmianami funkcjonalnymi języka polskiego, a w zakresie gramatyki - znajomość różnic aspektowych między czasownikami (głównie dla uczestników, których rodzimym językiem jest język niesłowiański), i składni zdań złożonych.

Część ustna etapu ogólnokrajowego obejmuje analizę językowych środków stylistycznych w utworze wybranym przez uczestnika z listy i rozmowę na temat (również wskazanej przez ucznia) epoki w rozwoju literatury i kultury polskiej i kraju zamieszkania (wedle takich samych zasad, jak w etapie drugim).

Część pisemna:

A. Test językowy

B. Rozprawka na tematy literackie lub analiza i interpretacja utworu literackiego.

Część ustna:

Rozmowa - pytania o wybrane lektury, literaturę obcą, współczesne życie literackie

Zwycięzcami OLiJP zostają uczestnicy, którzy uzyskali najlepsze łączne wyniki obu części trzeciego etapu eliminacji w swoim kraju. Osoby te organizatorzy zawodów za granicą zgłaszają do zawodów trzeciego stopnia OLiJP w Polsce